Σλάβικος Παγανισμός

Ίσως, θα ήταν πιο ορθό να τοποθετηθεί σαν κομμάτι της εξελικτικής πορείας των πρωτοσλάβων παρά σαν κάποια ξεχωριστή, μακρινή εποχή. Ο Σλάβικος Παγανισμός, εν αντιθέσει με άλλες ινδοευρωπαϊκές παγανιστικές θρησκείες, διαμόρφωσε κατά πολύ μεγάλο βαθμό την κουλτούρα των σλαβικών λαών. Μια κουλτούρα που εξακολουθεί να ζει μέχρι και σήμερα, παρά τις αλλαγές που έχουν επέλθει από την Βυζαντινή εποχή κι έπειτα.

Ιστορία του Σλάβικου Παγανισμού

Ο Σλάβικος Παγανισμός ξεκινάει από την αρχαιότητα. Ωστόσο, πολύ λίγα στοιχεία έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Στην διάθεση των ερευνητών υπάρχουν πολύ λίγα αποσπασματικά ευρήματα και αυτά σκορπισμένα σε Ευρώπη και Ασία. Αυτό οφείλεται στο οτι οι Σλάβοι ήταν νομαδικός λαός ο οποίος φαίνεται να μετακινήθηκε σε ένα μεγάλο εύρος. Παρατηρείται κίνηση από την βορειοκεντρική Ασία μέχρι τα εδάφη της βορειοανατολικής, της κεντρικής και της νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπου κι εγκαταστάθηκαν.

Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για την θρησκεία των Αρχαίων Σλάβων και αυτό οφείλεται σε δύο βασικούς παράγοντες. Την απουσία γραπτής γλώσσας και το γεγονός ότι υιοθέτησαν αλφάβητο κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ. το οποίο αποτελούνταν από ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ρίζα της λέξης παγανισμός στις σλαβικές διαλέκτους.

Ενώ η λέξη Παγανισμός προέρχεται από την λατινική λέξη paganus που σημαίνει άνθρωπος της υπαίθρου, για τους σλάβους η λέξη παγανισμός (язычество) είναι ομόριζη με την λέξη γλώσσα (язык). Αυτό, ίσως, εξηγεί τον λόγο που οι λαοί αυτοί διατήρησαν μέχρι σήμερα τις αρχαίες παραδόσεις τους μέσα από παραμύθια, τραγούδια και ποιήματα. Μια από τις πρώτες γραπτές πηγές της αρχαίας θρησκείας των Σλάβων είναι μια περιγραφή του ιστορικού Βυζαντινού, Προκόπιου της Καισαρείας. Χαρακτηριστικά ανέφερε για τους σλάβους:

«Αυτές οι φυλές, πιστεύουν ότι ένας από τους θεούς, ο δημιουργός της αστραπής, είναι ο άρχοντας πάνω από όλα, και ταύροι θυσιάζονται σε αυτόν και γίνονται άλλες ιερές τελετές.Τιμούν τα ποτάμια, και τις νύμφες, και κάθε είδους άλλες θεότητες, προσφέρουν θυσίες σε όλους τους, και με τη βοήθεια αυτών των θυσιών κάνουν περιουσία.»

Κύρια Χαρακτηριστικά, δομή και Πάνθεον στον Σλάβικο Παγανισμό

Η βασική κοσμοθεωρία στον Σλαβικό Παγανισμό είναι η πίστη στο κινούμενο σχέδιο της φύσης.  Στα σλάβικα συναντάται και με λατινική ορολογία, κάτι το οποίο προκύπτει από την εμπλοκή των Βυζαντινών όσον αφορά την εξήγηση των πιστεύω των αρχαίων Σλάβων, από τους οποίους κι έχουμε τις πρώτες καταγραφές. Οι Σλάβοι φαίνεται να πίστευαν στην Φύση ως κινητήριο δύναμη και ότι όλα τα έμβια όντα προχωρούν βάση του «σχεδίου» της Φύσης, ενός ανώτερου πνευματικά σχεδίου όπου ο καθένας στο τέλος παίρνει την θέση που του αντιστοιχεί στο σύμπαν.

Πνεύματα και Δοξασίες που εκφράζει ο Σλάβικος Παγανισμός

Σαφώς και δεν λείπουν από τις ιστορίες των Παγανιστών Σλάβων και τα αλλόκοτα πλάσματα. Ποιος δεν έχει ακούσει για τις μαγευτικές ρουσάλκα; Οι οποίες κάθε άλλο παρά γοητευτικές είναι, καθότι πρόκειται για φαντάσματα γυναικών που στοιχειώνουν τις λίμνες και τα ποτάμια. Άλλα πλάσματα που παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα των Σλάβων είναι τα Ντομοβόι, τα καλά στοιχειά του σπιτιού. Επίσης, τα Κικίμορα, ενοχλητικά στοιχειά που βρίσκουν καταφύγιο σε σπίτια με αρνητική ενέργεια. Βασικό πνεύμα στην σλαβική παγανιστική κουλτούρα είναι η Μπάμπα Γιάγκα. Η γραία μάγισσα που κατοικεί στο δάσος, με φράχτες από νεκροκεφαλές κατά μήκος του σπιτιού της.

Η Μπάμπα Γιάγκα στον Σλάβικο Παγανισμό

Αν και από πολλούς θεωρείται κάτι το τρομακτικό, στην πραγματικότητα η Μπάμπα Γιάγκα πρόκειται για μια ακόμη όψη της Γραίας Θεάς κατά τους χειμερινούς μήνες. Συνεπώς, δεν θεωρείται κάτι τρομακτικό από ανθρώπους που μελετάνε την λαογραφία, τις ρίζες του σλαβικού πολιτισμού και φυσικά από Ρώσους (και γενικότερα σλάβους) παγανιστές. Παρόλα αυτά, αντιμετωπίζεται σαν οντότητα με ιδιαίτερο σεβασμό, ίσως κι επιφύλαξη. Είναι εκεί στο δάσος, τυλιγμένη με την σοφία της φύσης. Για να την πλησιάσει κάποιος χρειάζεται αγνούς σκοπούς και καθαρό πνεύμα. Είναι εκείνη που κατέχει την γνώση, δύσκολα την μοιράζεται, θυμώνει και γερνά όταν οι άνθρωποι αποζητούν την γνώση δίχως να’ναι έτοιμοι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ρωσικά παραμύθια, όπως και σε Πολωνικά, η Μπάμπα Γιάνγκα χρησιμοποιείται ως μια τρομακτική μορφή. Το δίδαγμα του παραμυθιού καταλήγει στο να την αποφύγουν τα παιδιά για να μην τα παρασύρει στο σπίτι της. Αν τα παρασύρει είτε θα τα φάει (!) με σκοπό να ανακτήσει την νεότητα της είτε θα τους μάθει τα μυστικά της και γίνουν όπως εκείνη. Αυτό διεγείρει το μυστήριο γύρω από την μορφή αυτής της γυναίκας κι επιβεβαιώνει παράλληλα τον λόγο που θεωρείται ως η Κυρά του Δάσους, εκείνη που κατέχει την γνώση. Η Γνώση δεν αποκαλύπτεται σε όλους το ίδιο εύκολα. Πολλές φορές δε, μπορεί να “καταπιεί” όποιον προσπαθήσει να την παραβιάσει.

Λατρεία και Ιερατείο στον Σλάβικο Παγανισμό

Σύμφωνα με τα ευρήματα που έχουν ανασκαφεί, οι σλάβοι είχαν γλυπτά, πέτρινα και ξύλινα, στα οποία έδιναν μορφές Θεών. Πρόκειται είτε για κορμούς δέντρων είτε βράχους τους οποίους σμίλευαν ούτως ώστε να μοιάζουν με πρόσωπα Θεών. Έχουν βρεθεί ατόφια πέτρινα αγάλματα που αντιπροσώπευαν Θεούς, έχουν βρεθεί ωστόσο και ξύλινα αγάλματα, πιθανόν σε όχι τόσο καλή κατάσταση, η λειτουργικότητα όμως παρέμενε εμφανής. Από αυτές τις ανασκαφές έχουν καταφέρει σήμερα να δημιουργήσουν εκ νέου τα περίφημα ξύλινα σλάβικα παγανιστικά γλυπτά. Αυτά συναντάμε πλέον τόσο στο εμπόριο όσο και σε προσπάθειες αναβίωσης της προχριστιανικής σλαβικής θρησκείας. Τα αγάλματα των ανατολικών Σλάβων διακρίνονταν από την απλότητα τους ενώ των δυτικών παρουσίαζαν μεγαλύτερο εικαστικό ενδιαφέρον.

Ο χώρος λατρείας βρισκόταν σε ανοιχτό, κυκλικό χώρο, συνήθως σε κάποιο δάσος, το οποίο κι έπαιζε βασικό ρόλο ναού. Κατά μήκος των ναών άναβαν μια φωτιά και αυτό είναι και το κύριο σημάδι που «πρόδιδε» μετά από αρκετά χρόνια την ύπαρξη ναών. Εκτός από τα ξύλινα αγάλματα, κύριο ρόλο στο κομμάτι της λατρείας έπαιζαν και οι ιερές πέτρες. Όσον αφορά το ιερατείο, σύμφωνα με πηγές, ο αρχηγός των αρχαίων σλάβων συνδύαζε πολλές λειτουργίες. Διοικητικές, θρησκευτικές και στρατιωτικές λειτουργίες ήταν κάποιες από αυτές. Λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι πρόκειται για έναν λαό νομάδων με πολεμικά χαρακτηριστικά. Λόγω της έλλειψης γραπτών κειμένων και δοξασιών, αλλά και λόγω της απότομης διακοπής της σλάβικης παγανιστικής θρησκείας δεν έχουμε πολλά στοιχεία για την ιερατική δομή των σλάβων, πέρα από υποθέσεις και μικρά ευρήματα.

Σλάβικος Παγανισμός στην συγχρονή εποχή

Όπως αναφέραμε και νωρίτερα, οι Σλάβοι είναι ένας λαός όπου μετέφερε την κουλτούρα του προφορικά, μέσα από τραγούδια και ιστορίες. Μέχρι και σήμερα, 1000 χρόνια μετά τον εκχριστιανισμό τους, οι Σλάβοι διατηρούν ακέραιες παγανιστικές εορτές. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στην Μασλενίτσα (Maslenitsa), μια γιορτή αποκριάς η οποία έχει τις ρίζες της σε παγανιστικές δοξασίες για τον ερχομό της άνοιξης. Επίσης, στην βραδιά του Κουπάλα (Kupala) η οποία συσχετιζόταν με το θερινό ηλιοστάσιο, τον έρωτα και το φως, πλέον γιορτάζεται σαν βραδιά Ιβάν-Κουπάλα, όπου έχει συσχετιστεί πλέον και με την Χριστιανική εορτή του Άη Γιάννη.

Ακόμα και σήμερα διαβάζεται το παραμύθι της Μπάμπα Γιάγκα στα παιδιά και σε πολλές επαρχίες διαφόρων σλαβικών κρατών εξακολουθεί να υπάρχει η λατρεία της γης, η προσφορά προς αυτήν για να καρποφορήσει καθώς επίσης και αρχαίες δοξασίες, αναμειγμένες με τη νέα θρησκεία που επικράτησε.

Σας άρεσε ο Σλάβικος Παγανισμός αλλά έχετε απορίες; Μπορείτε να σχολιάσετε παρακάτω με τις ερωτήσεις σας και η Ιέρεια Αλεξάνδρα θα σας απαντήσει. Μπορεί να ενδιαφέρεστε όμως να δείτε και άλλα άρθρα οπότε δείτε και εδώ.

Για όσους θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον Όφιο Ερμή: επικοινωνήστε μαζί μας. Η δράση μας στο χώρο της Wicca στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να αφήνει το στίγμα της. Συνεχίζουμε πάντα τις δράσεις μας.

Πηγές

• Ίντερνετ
• Βικιπαίδεια – Σλάβικος Παγανισμός
• Ρωσικά και Ουκρανικά σάιτ και φόρουμ
• Συνομιλίες με σλάβους
• http://artyushenkooleg.ru/wp-oleg/archives/5708
• https://eternamenta.wordpress.com/2019/02/17/russian-slavic-pagan-gods/