Marzanna, Mora, Morena, Maslenitsa, Mara! Μερικά από τα ονόματα της σκοτεινής Θεάς των Σλάβων. Οι ρίζες Mar- και Mor- δηλώνουν άμεση σχέση με το θάνατο. Κάποιοι μελετητές σχετίζουν το όνομά της με το κακοπροαίρετο πνεύμα της Γερμανικής και Σλάβικης παράδοσης Mare το οποίο προκαλεί εφιάλτες και υπνική παράλυση. Τέλος κάποιοι μελετητές θεωρούν πως το όνομα αυτό σχετίζεται με τα όνειρα είτε με την έννοια του φαντάσματος, της παραίσθησης.

Θεά του θανάτου, της αρρώστιας, του χειμώνα, του ψύχους. Άλλοτε εμφανίζεται ως πανέμορφη κόρη και άλλοτε ως άσχημη γριά. Αδυσώπητη, παγωμένη και ισοπεδωτική. Φέρνει τους ανθρώπους αντιμέτωπους με τη άγρια και αφιλόξενη πλευρά της φύσης. Όσο περισσότερο ο άνθρωπος βιώνει και αποδέχεται την εξάρτησή του από τη φύση τόσο περισσότερο σέβεται την τρομερή σκοτεινή Θεά και βιώνει δέος απέναντί της. Ντυμένη στα λευκά, ότι αγγίζει παγώνει, πεθαίνει, αναπαύεται. Κινείται σταθερά και αποφασιστικά και δίνει τέλος σε όσα έχει παρέλθει ο χρόνος τους.

«Χειμώνας, η εποχή του θανάτου και της ανάπαυσης. Η Σελήνη στον έναστρο ουρανό μοιάζει πιο μαγική από ποτέ. Ο Ήλιος θυμίζει πόσο χρειαζόμαστε στη ζεστασιά του. Ο παγωμένος αέρας μαζί με το ολόλευκο τοπίο, δίνουν την αίσθηση της κάθαρσης. Ό,τι δυσλειτουργικό πεθαίνει και το πνεύμα και η ψυχή θα αναζωπυρωθούν στο πρώτο άνθισμα της Γης μετά την αναγέννηση του Θεού Ήλιου.» (σκέψεις της αφιερωμένης Ελένης)

Η προετοιμασία

Με αυτήν τη Θεά λοιπόν αποφασίσαμε να εργαστούμε κάποια μέλη του Ναού μας. Στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη βγήκαμε στα δάση παγανιά και συλλέξαμε φυτικά και ανόργανα υλικά που συμβόλιζαν για τον καθένα θάνατο, αρρώστια, χειμώνα. Ξερά κλαδιά, ξερά χόρτα, αγκάθια, κουκουνάρια, βρύα και πετραδάκια. Με τα υλικά αυτά φτιάξαμε από ένα είδωλο της Θεάς. Το ντύσαμε στα λευκά με παλιά μας ρούχα και το τοποθετήσαμε στο βωμό μας. Η προετοιμασία είχε ολοκληρωθεί!

«Ομολογώ ότι είχα άγνοια για την Σλαβική αυτή θεότητα. Όπως και μια αρχική δυσκολία εναρμόνισης με μια θηλυκή θεότητα. Όμως, η δουλειά είναι πολύ συγκεκριμένη. Και δεν έχει σημασία το φύλο του συμβολικού «δοχείου». Θυμάμαι τώρα και γελάω με την αντίδραση μου όταν η  Αρχ. Θάλεια μας ζήτησε να φτιάξουμε το ομοίωμα. “Δεν έχω καν ιδέα πώς να το κάνω, δεν το είχα καν σκεφτεί σαν πιθανότητα ποτέ”. Όμως, ο σκοπός δεν ήταν μια αρτιστική τελειότητα. Άλλα ένα “πρόθυμο” δοχείο για το πείραμα, βασισμένο στην αρχή της συμπαθητικής μαγείας.» (έτσι το βίωσε ένα μέλος του Εξωτερικού κύκλου του Ναού)

Η εργασία

Τη νύχτα του χειμερινού Ηλιοστασίου είχαμε όλοι έτοιμο το ομοίωμα. Η τελετή της Marzanna μόλις ξεκινούσε και θα κρατούσε αρκετό καιρό. Στο πρώτο μέρος της τελετής αφιερώσαμε το ομοίωμα στο σκοπό μας. Καθένας ατομικά, αλλά ξέροντας πως όλοι μαζί κάνουμε την ίδια εργασία. Ξέρετε αυτή η συλλογικότητα που όμως αφήνει χώρο και χρόνο στον καθένα να εργαστεί με τον τρόπο του και με τους δικούς του ρυθμούς έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο για μας, μας έδωσε κουράγιο. Κάθισε λοιπόν καθένας στον ιερό του χώρο και επικαλέστηκε τη Μεγάλη Θεότητα, αυτό που κάποιοι λεν Μεγάλο Πνεύμα και κάποιοι άλλοι Πρωταρχική Θεότητα.

«Ω! Μεγάλη Θεότητα, σε καλώ πίσω από το πέπλο ανάμεσα στους κόσμους. Άφησε νέες συνειδητοποιήσεις να εκτοξευτούν προς τα εμένα και να βρουν θέση στο φιλοσοφικό μου μονοπάτι, δυναμώνοντας και αναπτύσσοντας την προσωπική μου δύναμη και καθοδηγώντας με στην προσωπική μου αναζήτηση. Φώτισε τις γωνιές της νόησής μου ώστε όσα με κρατούν πίσω να έρθουν στο φως. Και αφού τα εντοπίσω, να τα μεταφέρω σ’ αυτό το ομοίωμα καθώς το στολίζω, καθώς το αγγίζω και καθώς το αγαπώ.» ( Την επίκληση εμπνεύστηκε η Αφιερωμένη Φωτεινή)

Η Marzanna είχε πλέον τη θέση της στο βωμό μας. Επικοινωνούσαμε μαζί της λέγοντας της για όσα μας βαραίνουν και θέλουμε να αφήσουμε πίσω μας, για όσα δεν ξέρουμε πως να αντιμετωπίσουμε και για όσα είμαστε έτοιμοι να αποχωριστούμε. Και εκείνη μας άκουγε, με τον τρόπο που μόνο εκείνη ξέρει. Γιατί ακούει όσους μιλούν με ανοιχτή καρδιά και τους δίνει τη δύναμη να αντικρίσουν τον πόνο και να προχωρήσουν μπροστά. Της προσφέραμε τακτικά θυμίαμα και φεγγαρόνερο και φυσικά τις σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας.

Η τελετή της Marzanna

Η Marzanna ξέρει πως είναι να πεθαίνεις γιατί και η ίδια πεθαίνει κάθε φορά που ο Ήλιος παίρνει το πάνω χέρι στον ετήσιο κύκλο. Επιστρέφει στον κόσμο του σκοταδιού και του πάγου. Αυτό είναι και το συμβολικό νόημα της τελετής της που λαμβάνει χώρα κάθε Εαρινή ισημερία. Το ομοίωμά της, αφού περιφερθεί στα στενά του χωριού, με χαρές και τραγούδια, το βάζουν οι άνθρωποι φωτιά και το αφήνουν να βυθιστεί το ποτάμι. Συχνά η πομπή επιστρέφει στο χωριό κρατώντας ένα δεντρίλιο πεύκου στολισμένο με κορδέλες και αυγά, σύμβολο της επιστροφής της ζωής.

Η φωτιά είναι η φωτιά του Ήλιου και της συνείδησης που καλούμε να αναλώσει τον πάγο και τη σκιά. Και το ποτάμι είναι το νερό του υποσυνείδητου στο οποίο επιστρέφει κάθε φορά. Σε ένα άλλο επίπεδο συμβολισμού η Marzanna, ως προσωποποίηση του χειμώνα, καίγεται από το Ήλιο που έχει δυναμώσει. Αυτό επιτρέπει στην άνοιξη, η οποία προσωποποιείται από τη Θεά Vesna, να κυριαρχήσει και τη ζωή να επιστρέψει σε όλο της το μεγαλείο. Ενώ το βύθισμά της Θεάς στο νερό συμβολίζει τη κάθοδό της στον αλλόκοσμο.

Εμείς σήμερα θα κάνουμε ατομικά καθένας τη δική του τελετή, μιας και οι συνθήκες μας αποτρέπουν απ’ το να βρεθούμε όλοι μαζί. Θα αντικρίσουμε για μια ακόμη φορά όσα παραδόθηκαν στο θάνατο και τη σήψη, θα τα κάψουμε και θα τ’ αφήσουμε να βυθιστούν στο υδάτινο βασίλειο της σκιάς. Και δε θα γυρίσουμε να κοιτάξουμε πίσω. Με ανάλαφρο και σταθερό βήμα θα ξανοιχτούμε σε όλες τις περιπέτειες που μας περιμένουν στο φωτεινό μισό του έτους που είναι μπροστά μας!

πηγές:

• Kempiński, Andrzej M (2000). Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich(in Polish). Warszawa: Iskry. ISBN 8320716292.

• Мара (Mara) in Explanatory Dictionary of the Living Great Russian Language by Vladimir Dahl.

• Kowalski, Piotr (1998). Leksykon – znaki świata: omen, przesąd, znaczenie (in Polish). Warszawa; Wrocław: Wydawnictwa Naukowe PWN. pp. 609–615. ISBN 8301125616.

• Dubiel, Ludwik (1958). Niektóre zwyczaje ludowe na Śląsku i ich wykorzystanie w pracy zespołów artystycznych (in Polish). [S. l.]: GM PM. pp. 39–41. OCLC832512659

Ο Όφις είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο διαδεδομένα μυθολογικά σύμβολα. Είναι συνδεδεμένος με κάποια από τα αρχαιότερα τελετουργικά στην ιστορία των ανθρώπων. Ο συμβολισμός του έχει έντονη διττότητα καθώς εκφράζει κοσμικές πολικότητες. Σε αρκετούς Πολιτισμούς αποτελεί σύμβολο γονιμότητας. Ενώ η ικανότητά του να αποβάλει το δέρμα του και να δημιουργεί νέο το καθιστά σύμβολο αναγέννησης, μεταμόρφωσης και ανανέωσης. Φυσικά ως ικανότατος και επικίνδυνος θηρευτής είναι και ένα από τα πιο συχνά σύμβολα θανάτου σε πολλούς πολιτισμούς. Εξου και η φοβία πολλών ανθρώπων για τα πλάσματα αυτού του είδους.

Τα φίδια συνδέονται, λόγω του δηλητηρίου τους, με την ιατρική και τη θεραπεία. Το δηλητήριο, αυτή η θαυμαστή ουσία, που μπορεί να σκοτώσει ή να θεραπεύσει αναλόγως τη χρήση, καθιστά το φίδι φορέα σοφίας. Η δε υπολογισμένη χρήση του δηλητηρίου από το φίδι είναι που μετατρέπει το πλάσμα αυτό σε σύμβολο της Θεϊκής Σοφίας. Παράλληλα, το φυσικό περιβάλλον του φιδιού είναι στο χώμα, να σέρνεται κοντά στις ρίζες των φυτών, κοντά στην καρδιά της Γης. Είναι λοιπόν ταυτόχρονα ένα χθόνιο πλάσμα, που σχετίζεται με τον αλλόκοσμο και την μεταθανάτια κατάσταση ύπαρξης.

Ο όφις στις παραδόσεις του αρχαίου κόσμου

Η φυλή Χόπι της Βόρειας Αμερικής γιόρταζε την ένωση του ουράνιου πνεύματος «φίδι του νέου αγοριού» με το υποχθόνιο πνεύμα «φίδι του νεαρού κοριτσιού» με έναν τελετουργικό χορό των φιδιών. Κεντρικό θέμα της γιορτής η γονιμότητα και η ανανέωση της φύσης. Κατά τη διάρκεια του χορού χειριζόντουσαν ζωντανά φίδια, τα οποία μετά το πέρας της τελετής ελευθερωνόταν στα χωράφια για να εξασφαλιστεί η καλή σοδειά. Ο χορός αυτός αποτελεί ένα είδος προσευχής στα πνεύματα των σύννεφων, του κεραυνού και της αστραπής, έτσι ώστε να προσκαλεστεί η βροχή που θα ποτίζει τα χωράφια της φυλής.

Στον προκολομβιανικό πολιτισμό των Maya τα φίδια έχουν εξέχοντα ρόλο. Περιγράφονται ως οχήματα με τα οποία τα ουράνια σώματα διασχίζουν τον ουρανό. Ο Quetzalcoatl, το φτερωτό φίδι, είναι μια θεότητα του ανέμου και της της μάθησης και του εμπορίου που σχετίζεται άμεσα με τον πλανήτη Αφροδίτη. Μητέρα του είναι η Qoatlicue, η οποία φορά μια φούστα από φίδια και είναι υπεύθυνη για τη γέννηση της Σελήνης και των άστρων. Ενώ πολύ σημαντικό για την κουλτούρα αυτή είναι και το φίδι του Οράματος, το ερπετό με τα δύο κεφάλια που παρέχει τα οράματα στους ανθρώπους. Οράματα που δρουν ως πύλες μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και του κόσμου των θεών και των πνευμάτων.

Στη Σκανδιναβική παράδοση ένα ερπετό με το όνομα Nidhogg ροκανίζει τις ρίζες του δέντρου του κόσμου Yggdrasil. Ικανή για τον έλεγχο του είναι μόνο η φοβερή Hel. Το Jörmungandr, στην ίδια παράδοση αναφέρεται ως το ερπετό του Κόσμου ή του Midgard. Πρόκειται για ένα θαλάσσιο ερπετό τόσο μεγάλο, που αγκαλιάζει όλη τη Γη και φτάνει να πιάσει και την ουρά του. Όταν το τερατώδες αυτό φίδι αφήσει την ουρά του θα ξεκινήσει το Ragnarok, το λυκόφως των θεών, η μεγάλη κοσμική μάχη.

Η αρχαία Ελληνική μυθολογία θρύβει από ερπετά. Η μυστηριώδης θεά των φιδιών, της γονιμότητας και της χθόνιας ενέργειας του Μινωικού πολιτισμού. Ο Τυφώνας, το φρικιαστικό φίδι που κατάφερε ο Δίας, με τη βοήθεια του Πάνα, του Ερμή και των Ολύμπιων Θεών να φυλακίσει στα έγκατα της Γης κάτω από το όρος Αίτνα. Ο Πύθωνας που κυριαρχούσε στους Δελφούς, με τη χθόνια, θηλυκή του ενέργεια, τον οποίο εξόντωσε ο Απόλλωνας και οικειοποιήθηκε τον ιερό χώρο φτιάχνοντας το περίφημο μαντείο του.

Η μέδουσα με την κόμη από φαρμακερά φίδια. Ο Εριχθόνιος, μυθικός βασιλιάς της Αθήνας, που είχε φιδίσιο κορμί από τη μέση και κάτω και που καθιέρωσε τον εορτασμό των Αθήναιων προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς. Ο λαμπερός Θεός ήλιος συνήθως έχει άλογα να σέρνουν στο ουράνιο στερέωμα το άρμα του. Όμως κάποιες φορές η απεικόνιση δείχνει αντί για άλογα φιδόμορφους δράκοντες να σέρνουν το χρυσό του άρμα. Και αυτές είναι μόνο κάποιες ενδεικτικές αναφορές σε ερπετά από την πλούσια μυθολογία του λαού μας.

Για τους Κέλτες ο Cernunnos είναι ο Θεός της άγριας φύσης, των κυνηγών και της γονιμότητας και του θανάτου. Στην παράδοση της Wicca είναι αυτός που γεννιέται στο Yule, νυμφεύεται η Θεά της Γης το Beltaine και ταξιδεύει στον αλλόκοσμο στο Samhain. Φέρει κέρατα ελαφιού, φορά στο λαιμό του το Torc και κάθεται σταυροπόδι κρατώντας στο ένα του χέρι τη ράβδο και στο άλλο ένα ερπετό με κέρατα κριαριού.

Ο Όφις ως Φύλακας

Κάποια είδη φιδιών όταν απειληθούν υπερασπίζονται τον χώρο τους και μάχονται αντί να σπεύσουν να κρυφτούν από την απειλή. Ενδεχομένως αυτή τους η συμπεριφορά οδήγησε κάποιους πολιτισμούς να απεικονίσουν τα φίδια ως φύλακες ιερών χώρων και θησαυρών. Στην αρχαία Ελληνική παράδοση το τρομερό εκατοντακέφαλο φίδι Λάδον βρίσκεται κουλουριασμένο στις ρίζες του δέντρου με τα χρυσά μήλα στον κήπο των Εσπερίδων και τα προστατεύει από επίδοξους κλέφτες. Ερπετό είναι και ο φύλακας του Χρυσόμαλλου δέρατος.

Στην Ινδική παράδοση οι Naga και οι Nagini είναι πλάσματα που η μορφή τους είναι είτε ανθρώπινη με φίδια στο κεφάλι είτε το πάνω μισό τους ανθρώπινο και το κάτω μισό του φιδίσιο είτε τέλος εντελώς φιδόμορφα. Είναι φύλακες ιερών χώρων και θησαυρών και ζουν στο νερό. Αν και δυνητικά επικίνδυνα για τον άνθρωπο έχουν καίριο ρόλο σε διάφορους μύθους. Αλλά και σε πιο πρόσφατους λαϊκούς μύθους και παραμύθια συναντάμε ένα συνήθως ένα ερπετό, συνήθως τρομερό στην όψη, να φυλά κάτι πολύτιμο.

Ο Όφις και η Θεραπεία

Ο μυθολόγος Joseph Campell συσχέτιζε την εικόνα του ερπετού που κουλουριάζεται γύρω από ένα όρθιο ραβδί με τη φυσιολογία της Κουνταλίνι. Ως Κουνταλίνι χαρακτηρίζεται η Θεϊκή Θηλυκή Ενέργεια που εδρεύει στη βάση της σπονδυλικής μας στήλης και η οποία μπορεί να ανέλθει μέσω ενεργειακών καναλιών στο σώμα μας μέσω της διαδικασίας της Γιογκικής αφύπνισης.

Η σπονδυλική στήλη παρομοιάζεται λοιπόν με το όρθιο ραβδί και το φίδι με την Κουνταλίνι. Κάποιες φορές η απεικόνιση περιλαμβάνει δύο φίδια που καθώς κουλουριάζονται γύρω από το ραβδί διασταυρώνονται 7 φορές. Αυτό είναι πιθανή αναφορά στα 7 τσάκρας, τα ενεργειακά κέντρα του σώματος. Αυτή η απεικόνιση, ελαφρώς παραλλαγμένη και σε διάφορες εκδοχές, συναντάται και στο κηρύκειο του Ερμή. Λέγεται πως κάποτε ο Ερμής επιχείρησε να χωρίσει δυο φίδια, σε εμπλοκή μεταξύ τους, με τη βοήθεια μιας ράβδου και έτσι δημιουργήθηκε το Κηρύκειο.

Ο Ασκληπιός, γιός του Απόλλωνα και της Κορωνίδας, ο οποίος μεγάλωσε υπό τη φροντίδα του σοφού Κένταυρου Χείρωνα, παρατηρώντας τα φίδια είδε πως γιάτρευαν το ένα τ’ άλλο χρησιμοποιώντας τη θεραπευτική δύναμη των βοτάνων. Η Θεά Αθηνά του έδωσε, σύμφωνα με κάποιες πηγές, μια ποσότητα από το αίμα της μέδουσας, το οποίο είχε την ιδιότητα είτε να σκοτώνει είτε να ανασταίνει.

Έμαθε τόσα πολλά λοιπόν ο Ασκληπιός ώστε ο Δίας θορυβήθηκε. Για να τον αποτρέψει λοιπόν από το να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στην αθανασία, απειλώντας τη διαχωριστική γραμμή που διακρίνει τους Θεούς από τους ανθρώπους, σκότωσε τον Ασκληπιό με έναν κεραυνό. Προς τιμήν του Δημιουργήθηκαν θεραπευτικά κέντρα, στα οποία τριγύριζαν ελευθέρα ακίνδυνα φίδια.

Ο Όφις για τον Ναό του Όφιου Ερμή

Στο σύμβολο του Ναού μας έχουμε δύο φίδια με πολικά αντίθετα χρώματα. Ένα λευκό και ένα μαύρο. Ένα για κάθε μια ροή που διαμορφώνει τον κόσμο μας και διατηρεί τους κοσμικούς κύκλους. Όπως ο Θεός με τη Θεά εμπλέκονται στον κοσμικό χορό τους σαν τα φίδια που ζευγαρώνουν. Ο Ήλιος και η Σελήνη, το Φως και το Σκοτάδι, το Πάνω και το Κάτω, το Έξω και το Μέσα. Αγκαλιάζουμε την ολότητα του κόσμου και το εαυτού, επιδιώκοντας τη γονιμότητα της σκέψης, την ευημερία του σώματος και την ανάταση της ψυχής.

Πηγές:

• Burston, Daniel: 1994, “Freud, the Serpent & The Sexual Enlightenment of Children”.
• Joseph Campbell, Occidental Mythology: the Masks of God.
• John Bathurst Deane, The Worship of the Serpent.
• Lewis Richard Farnell, The Cults of the Greek States.
• Joseph Eddy Fontenrose, Python; a Study of Delphic Myth and Its Origins.
• Jane Ellen Harrison, Themis: A Study of the Social Origins of Greek Religion.
• Myths Encyclopedia: Serpents and Snakes”. Mythencyclopedia.com.
• Haycock, D. E. (2011). Being and Perceiving.
• Henderson, J. L.; Oakes, M. (1990). The Wisdom of the Serpent.
• Carl A. P. Ruck, Blaise Daniel Staples & Clark Heinrich, The Apples of Apollo: Pagan and Christian Mysteries of the Eucharist, 2001.
• Roderick, Hilda; Davidson, Ellis (1988). Myths and Symbols in Pagan Europe: Early Scandinavian and Celtic Religions. U.K.: Manchester University Press.
• Monsen, Frederick. Festivals of the Hopi, and dancing and expression in all their national ceremonies (PDF)

Αν περιπλανιόμασταν, αρκετά χρόνια πριν, στα απομακρυσμένα δάση της Σουηδίας μόλις ο καιρός λίγο ζέσταινε και τα κοπάδια αφηνόταν για βοσκή θα ακούγαμε  περίεργες γυναικείες φωνές να αντηχούν. Φωνές διαδοχικές, με παράξενη λυρικότητα, που πύκνωναν κατά το σούρουπο. Αν και δεν μπορώ να υποσχεθώ πως δεν πρόκειται για αερικά της υπαίθρου του βορρά, θα επιλέξω να ασχοληθώ εδώ με τις φωνές των γυναικών που καλούσαν μ αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο τα ζωντανά τους πίσω.

Οι αλλόκοτες αυτές κραυγές, αν και συχνά έχουν έντονη μελωδικότητα, καθώς αντηχούν στα δέντρα και τους βράχους της υπαίθρου, δεν είναι ακριβώς ένας τρόπος μουσικής έκφρασης. Πρόκειται για έναν τρόπο εξ αποστάσεως ανταλλαγής μηνυμάτων των γυναικών τόσο με τα ζωντανά τους όσο και μεταξύ τους. Η ονομασία αυτής της φωνητικής τεχνικής είναι Kulning και σύμφωνα με την Susanne Rosenberg, καθηγήτρια παραδοσιακής μουσικής του Βασιλικού Κολεγίου Μουσικής της Στοκχόλμης, έχει τις ρίζες της στη Μεσαιωνική εποχή και ίσως και πιο πίσω.  

Κάθε άνοιξη, οι αγρότες στέλναν τα ζωντανά τους στις θερινές τους στάνες, στα βουνά και την επίβλεψή τους αναλάμβαναν γυναίκες κάθε ηλικίας. Ζούσαν κι αυτές εκεί ψηλά, σε σχετική απομόνωση, από το Μάη ως τις αρχές του Οκτώβρη. Μακριά από τα χωριά τους, δουλεύαν σκληρά για να τα βγάλουν πέρα. Εκτός από τη φροντίδα των ζωντανών τους, άρμεγαν, τυροκομούσαν, έγνεθαν, έπλεκαν και ό,τι άλλο περιλάμβανε η ζωή τους στα βουνά. Βίωναν όμως μια πρωτόγνωρη αίσθηση ελευθερίας. Είχαν την ευκαιρία να εκφραστούν διαφορετικά, να κάνουν… γυναικεία πράγματα ελεύθερα.  

Μέσα από αυτή την ιδιόμορφή ζωή αναπτύχθηκε το Kulning. Έβγαζαν τις λυρικές τους κραυγές με τέτοιον τρόπο, ώστε η ένταση της φωνής τους να μεγεθύνεται καθώς αντηχούσε στην ορεινή ύπαιθρο. Αν κάποιος βρεθεί αρκετά κοντά σε κάποιον που ασκεί αυτήν την τεχνική, θα πρέπει να προσέχει μιας και εκτιμάται πως μπορεί να φτάσει τα 125 ντεσιμπέλ. Και είναι λογικό μιας και έχει δημιουργηθεί για να γίνεται αντιληπτό σε μεγάλες αποστάσεις και εκτιμάται πως μπορεί να ακουστεί στα 5 χιλιόμετρα μακριά από τα ζωντανά.

Στην ερώτηση τι κάνει τις αγελάδες να ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του  Kulning, ίσως θα μπορούσαμε να βολευτούμε για την ώρα με την απάντηση: « ας ρωτήσουμε τις ίδιες τις αγελάδες». Τουλάχιστον αυτό απάντησε αστειευόμενη η κυρία Rosenberg. Αλλά στην τελική, πόσο διαφορετικό μπορεί να ναι από την ανταπόκριση σε ανάλογο κάλεσμα ενός σκύλου; Ας μην ξεχνάμε πως οι αγελάδες είναι εξημερωμένα ζώα και πιστά σε αυτόν που τα φροντίζει.

Αρκεί να αναπτυχθεί μια σταθερή στενή σχέση μεταξύ της γυναίκας και μίας αγελάδας και οι υπόλοιπες απλά θα ακολουθήσουν. Συνήθως αυτό λαμβάνει χώρα μεταξύ της γυναίκας και της αγελάδας που φαίνεται να ηγείται του κοπαδιού. Η ίδια μελωδία γινόταν αντιληπτή και από τα αρπακτικά, τα οποία απομακρύνονταν μ αυτόν τον τρόπο.

Με τον καιρό αναπτύχθηκαν διαφορετικού τύπου καλέσματα για διαφορετικού τύπου μηνύματα. Έτσι αν μια γυναίκα έχανε ένα ζωντανό της καλούσε με την τεχνική αυτή τις υπόλοιπες κοντινές της γυναίκες για να έχουν το νου τους και να βοηθήσουν. Και μόλις το ζωντανό εντοπιζόταν, η γυναίκα που το ‘χασε ειδοποιούνταν πάλι με την ίδια τεχνική.   

Το Kulning δεν ήταν όμως μόνο ένα εργαλείο επικοινωνίας εξ αποστάσεως. Αποτελούσε ένα τρόπο μουσικής έκφρασης κάθε μιας γυναίκας χωριστά. Και ίσως δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία να ξεχωρίσουμε το ένα από το άλλο. Η τέχνη και η πρακτικότητα μπορούν να συγκεραστούν με υπέροχο τρόπο, όταν η ψυχή είναι ανοιχτή. Και πως να μην είναι εκεί πάνω! Συγκινούμαι και μόνο που το ακούω μέσα από τη συμβατική ηλεκτρονική μου συσκευή, μόνο να φανταστώ μπορώ τι δέος θα βίωνα αν βρισκόμουν κάπου εκεί στα Βόρια βουνά!

Από το 1960 ως το 1980 η πρακτική της εναλλαγής των βοσκοτοπιών από χειμερινά σε  θερινά άρχισε να περιορίζεται και το Kulning μπήκε στο περιθώριο. Όμως χάρις τον ζήλο της κυρίας Rosenberg και κάποιων ιστορικών και μουσικών διασώζεται ως σήμερα.

Kulning, κραυγή από την ψυχή! Είναι μια κραυγή από την ψυχή των γυναικών εκείνων. Έστελναν τη φωνή τους κι εκείνη ταξίδευε πάνω από δέντρα και πηγές, χάιδευε τα βράχια. Μάρτυρές της γινόντουσαν όλα τα πλάσματα του βουνού και ανταποκρινόντουσαν σε αυτήν. Μια επικοινωνία απλή, χωρίς λέξεις, αλλά με λαρυγγισμούς και κραυγές, που όμως αρκούσε για να φέρει κοντά αυτούς που χρειαζόταν.

Όσο έψαχνα για το Kulning δεν μπόρεσα παρά να ανατρέξω συνειρμικά στο κάλεσμα που ακούει η ηρωίδα Έλσα στην παιδική ταινία της  Disney “Frozen II”.  Ναι αυτή η φωνή που την καλεί να ανακαλύψει την αλήθεια και να αναμετρηθεί με τη δύναμη είναι Kulning! Όταν η Έλσα λοιπόν περνά τη μύησή της στην περιπέτεια της ταινίας και βρίσκει τον εαυτό της, τότε βγάζει κι εκείνη τη δική της κραυγή! Kulning, κραυγή από την ψυχή.

Πηγές:

•  Rosenberg, Susanne & Ahlbäck, Sven (2004). Frizell, Barbro Santillo (ed.). “Kulning – herding calls from Sweden” (PDF). Man and Animal in Antiquity, Proceedings of the Conference at the Swedish Institute in Rome, September 2002. Swedish Institute in Rome: 150–153.
• Johnson, Anna (1981). Svenska locklåtar i nutidstradition: studier över storform och funktion (Thesis) (in Swedish). University of Uppsala, Department of Musicology.

Τα Totems-φυτικά ή ζωικά- θεωρούνται γενικά πνευματικοί πρόγονοι, πνευματικοί οδηγοί ή ευεργέτες των ανθρώπων σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο. Κάποιες φορές επικαλύπτουν την προσωπικότητα του ατόμου ή της ομάδας κατά κάποιον τρόπο. Στην προχριστιανική εποχή συναντούμε στις μαγικές πρακτικές και στην κοσμοθέαση των Βόρειων Ευρωπαϊκών λαών (Σκανδιναβικών και Γερμανικών φύλων) εκφάνσεις της  Τοτεμικής μαγείας.

Η έκφραση των τοτεμικών δυνάμεων στη ζωή των ανθρώπων εκείνων γινόταν είτε μέσω των πνευμάτων βοηθών (φύλακες- οδηγοί) και κυρίως των Fylgjur (πληθυντικός του Fylgja) είτε μέσω των τοτεμικών πολεμικών σαμανιστικών προστατών. Σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη γύρω από τα Totems και τα πνεύματα-οδηγούς, το Fylgja δεν είναι μια ανεξάρτητη από το άτομο πνευματική οντότητα, αλλά μάλλον μια προβολή της προσωπικότητάς του. Ενώ ένας οποιοσδήποτε πνευματικός οδηγός επιλέγει το άτομο στο οποίο αφιερώνεται, το  Fylgja είναι κομμάτι του ατόμου. Η μορφή που παίρνει το Fylgja δεν ανταποκρίνεται σε ενδεχόμενα μαθήματα που καλείται να μάθει το άτομο, αλλά αποτελεί μια αντανάκλαση των έμφυτων χαρακτηριστικών του ατόμου στο οποίο ανήκει.

Οι παλιές Σκανδιναβικές και Γερμανικές παραδόσεις δεν διέθεταν την έννοια μιας ενοποιημένης ατομικής ψυχής, αλλά πίστευαν πως κάθε άτομο αποτελούνταν από ένα σύνολο ποικίλων στοιχείων. Το Fylgja από πολλές απόψεις είναι ο βαθύτερος ατομικός εαυτός, ο απογυμνωμένος από σύνθετες σκέψεις και συναισθήματα. Καθαρό από κοινωνικά επιβεβλημένα και επίκτητα μοτίβα και δομημένο στην ενστικτώδη φύση του ατόμου. Η ευημερία ενός Fylgja βασίζεται αποκλειστικά σ αυτήν του ατόμου στο οποίο ανήκει. Αν ένα Fylgja πεθάνει, αυτόματα πεθαίνει και το άτομο στο οποίο ανήκει. Όντας μη αυθύπαρκτο πλάσμα θα σβήσει με το θάνατο του ατόμου με το οποίο συνδέεται.

Το Fylgja για έναν μάγο είναι η μορφή με την οποία κάνει τα αστρικά του ταξίδια, ενώ για όλους τους ανθρώπους είναι η μορφή που λαμβάνει το πνεύμα τη στιγμή που εγκαταλείπει για πάντα το κορμί. Οι Θεοί σχετιζόταν πολύ συχνά με συγκεκριμένα ζώα, που άλλοτε ήταν Fylgjur άλλοτε όχι. Όπως για παράδειγμα ο Odin με λύκους, κοράκια και άλογα, ο Thor με κατσίκια, η Freya με γάτες και ο Freyr με αγριόχοιρους. Έτσι οι άνθρωποι που αφιέρωναν τις ζωές τους σε κάποιον Θεό υιοθετούσαν ως προσωπικό τους Totem το αντίστοιχο ζώο.

Σε πολλές γερμανικές πολεμικές κοινωνίες υπήρχε ένα ομαδικό πολεμικό τοτέμ, συνήθως λύκος ή αρκούδα, τα οποία θα δάνειζαν τη δύναμη και την αγριάδα τους στους πολεμιστές. Συχνά για να γίνει κάποιος δεκτός σε μια τέτοια κοινωνία θα έπρεπε να περάσει μόνος ένα διάστημα στην άγρια φύση. Στο διάστημα αυτό τρεφόταν με κυνήγι ή αρπαγή τροφής από κοντινούς οικισμούς. Ζούσε δηλαδή σαν αγρίμι και αυτό ήταν η αρχή της μύησης του στην πολεμική ομάδα.

Ο δεσμός με τον άγριο κόσμο δεν έγκειτο μόνο στη διαμονή εκτός των γεωγραφικών ορίων του πολιτισμένου κόσμου, αλλά και στην απαλλαγή από κάθε ηθική αναστολή. Μόνος νόμος που υπάκουε πλέον ήταν ο νόμος της ζούγκλας. Έτσι ο δόκιμος ζούσε μιμούμενος τον τρόπο που ζούσε το πολεμικό  Totem του. Όσο η προπόνησή του εξελισσόταν, η απομίμηση της άγριας ζωής ήταν περιττή μιας και πλέον ο δόκιμος ζούσε τη ζωή του θηρίου. Πλέον δε φορούσε τα συμβατικά ρούχα της κοινωνίας που προηγουμένως άνηκε αλλά τελετουργικά ρούχα από το τομάρι του ζώου Totem για να θυμίζει στους άλλους ανθρώπους πως πλέον είναι ένας ιερός κυνηγός που ζει πέρα από τις ανθρώπινες συμβάσεις. Η μύηση έχει ολοκληρωθεί.

Στην εποχή μας η σύνδεση με το Fylgja μας είναι κάτι που θα αφύπνιζε μέσα μας πολλά κοιμισμένα στοιχεία και αδρανοποιημένες ικανότητες. Είναι όμως και κάτι που χρειάζεται μεγάλη προσοχή καθώς οι δυνάμεις αυτές είναι ατίθασες και ο βολεμένος σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει συνηθίζει να ζει σε αρμονία μαζί τους. Είτε αποφασίσετε να συνεχίσετε να αρνείστε την ύπαρξή τους είτε αποφασίσετε να έρθετε σε επαφή μαζί τους, μην ξεχνάτε πως είναι κάτι που ήταν πάντα δικό σας, πάντα μέσα σας, κάτι που δεν μπορεί ν’ αλλάξει ούτε να εξαφανιστεί. Είναι εσείς!

Πηγές :

• Else Mundal. “Fylgjur – guardian spirits and ancestral mothers”. “Fylgjemotiva i norrøn litteratur” (Universitetsforlaget, Oslo, 1974). Retrieved June 1, 2019
• Turville-Petre, G. (1958). Dreams in Icelandic Traditions. Folklore Enterprises. pp. 93–11.
• Andrén, Anders; Jennbert, Kristina; Raudvere, Catharina (2006): Old Norse religion in long-term perspectives; The heroized dead. Nordic Academic Press. pp. 137–138.
•  Brink, Stefan (2008). The Viking World. London: Routledge. pp. 239. 
  ISBN 978-0-415-33315-3.
• “Bodvar Bjarke”. Nordisk familjebok. Retrieved June 1, 2019.
• Mundal, Else (1974). Fylgjemotiva i norrfin litterat. Oslo.
• “The Story of Howard the Halt – Icelandic Saga Database”. sagadb.org. Retrieved 2015-11-21.
• “Gísla Saga”. snerpa.is. Retrieved June 1, 2019
• Kershaw, Kris. 2000. The One-eyed God: Odin and the (Indo-)Germanic Männerbünde. p. 117 Ibid. p. 27. Völsunga Saga 8.
• Abram, David. 2010. Becoming Animal: An Earthly Cosmology. p. 77.

Όμορφα πράγματα γίνονται στον Ναό μας!

Μπορεί τελετές να μην γίνονται λόγω της κατάστασης που επικρατεί, όμως συνεχίζουμε να συναντιόμαστε κάπου στον κυβερνοχώρο κάνοντας πράγματα που γεμίζουν την ψυχή.Στην πρόσφατη μας ηλεκτρονική συνάντηση κουλουριαστήκαμε σε αναπαυτικές πολυθρόνες, πήραμε ανά χείρας τις κούπες με τα ροφήματά μας και κάναμε παρέα ένα ταξίδι όχι καβάλα σε σκουπόξυλα, αλλά σε λέξεις και εικόνες ιστοριών και παραμυθιών. Κλασσικοί, αλλά και σύγχρονοι, Έλληνες αλλά και ξένοι συγγραφείς μάς οδήγησαν σε ένα μαγευτικό μονοπάτι από το Samhain ως το Yule.

Οι μαγικές ιστορίες και οι μύθοι αποτελούσαν ανέκαθεν αναπόσπαστο μέρος της παγανιστικής παράδοσης, φέρνοντάς μας σε επαφή με τα αρχέτυπα και τις θεϊκές ουσίες του κόσμου. Και όντως έλαβε χώρα κάτι πραγματικά μαγικό! Όσοι ανέλαβαν να δώσουν υπόσταση στις ιστορίες αυτές με τη φωνή τους μεταμορφώθηκαν για λίγο μπροστά στις οθόνες μας σε κάτι …άλλο, παραμυθένιο! Και όλοι οι συμμετέχοντες κοινωνήσαμε αυτή την κατάθεση ψυχής. Και ίσως αυτό να είναι και βάση της μαγείας και της τελετουργίας.

Ευχαριστούμε θερμά τους: Έρικ Σμυρναίο και Δήμητρα Μπενίση που μας έδωσαν την άδεια να χρησιμοποιήσουμε τις υπέροχες ιστορίες τους!