Blodeuedd σημαίνει αυτή που έχει πρόσωπο-εμφάνιση ανθισμένων λουλουδιών στα Ουαλικά. Ενώ στις μέρες μας το όνομά της είναι συνώνυμο με αυτό τις κουκουβάγιας. Είναι μια πανέμορφη Θεά της Ουαλικής μυθολογίας που σχετίζεται άμεσα με την εποχή της Πρωτομαγιας-Beltaine και την εποχή του τέλους της φωτεινής όψης του τροχού του έτους- Samhain.  Είναι μια Θεά που η ζωή της άρχισε υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες, γιατί δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει κάποιους πολύ ορισμένους σκοπούς. Εξελίχθηκε μέσα από ποικίλες δυσκολίες, υπακούοντας τις επιταγές της καρδιάς της. Σήμερα θα μιλήσουμε λοιπόν για την κατάρα της Blodeuwedd και την πορεία της ηρωίδας μέσα από τα μονοπάτια του μύθου.

Το κορίτσι με την ομορφιά των λουλουδιών

Όλα ξεκινάνε όταν η φοβερή και τρομερή μάγισσα Arianrhod ορίζει πως ο γιός της Lleu Liaw Gyffes δε θα πάρει ποτέ του όνομα-εκτός κι αν εκείνη του το δώσει. Και πως δεν θα έχει ποτέ του αρματωσιά- εκτός κι αν εκείνη του δώσει, ούτε μια ανθρώπινη γυναίκα. Αυτά όλα ώστε να μην μπορέσει να διεκδικήσει το βασίλειό του και να ‘ναι πάντα υπό την αιγίδα της. Για να σπάσουν αυτήν την κατάρα οι ξακουστοί μάγοι Math και Gwydion (o οποίος είναι και αδερφός της Arianrhod) ξεγελούν την Arianrhod να του δώσει όνομα και αρματωσιά.

Το θέμα της συζύγου το λύσανε διαφορετικά. Πήραν άνθη από βελανιδιά, από σάρωθρο και φιλιπέντουλα και συνέθεσαν το πιο όμορφο κορίτσι που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Της δώσαν ζωή και το όνομα Blodeuwedd, με την υπόσχεση να απολαμβάνει πάντα τον ήλιο στη ζωή της, μιας και αυτό είναι ουσιώδες για όλα τα άνθη. Έτσι την έδωσαν σύζυγο στον Lleu. Η Blodeuwedd όντας η ίδια η Γη σε πλήρη άνθιση δίνει στον Lleu πλήρη εξουσία, μέσω του γάμου τους, στη Γη.

Ως εδώ στον μύθο δεν δίνουμε δεκάρα για τα συναισθήματα και τις ανάγκες της Blodeuwedd. Να όμως που ο Lleu απουσιάζει για ένα διάστημα από το βασίλειο και η όμορφη ηρωίδα ερωτεύεται σφόδρα τον περαστικό κυνηγό Gronw Pebr, ο οποίος ζήτησε καταφύγιο στο κάστρο. Ο έρωτάς τους είναι αμοιβαίος και η  Blodeuwedd πείθεται από τον Gronw πως ο μόνος τρόπος για να ζήσουν τον έρωτά τους και να ελευθερωθεί η Blodeuweed από τα συζυγικά της δεσμά είναι να βγει από τη μέση ο σύζυγος.

Αναζητώντας τον ήλιο στο σκοτάδι

Έτσι ξεκινούν να καταστρώνουν μαζί οι δυο τους το σχέδιο εξόντωσής του. Για όσο διάστημα διαρκούν τα σχέδια μένουν χωριστά. Εκείνη αποσπά από τον σύζυγό της πληροφορίες για τα τρωτά του σημεία. Εκείνος της λέει πως δεν μπορεί να σκοτωθεί μέρα, αλλά ούτε και νύχτα, ούτε σε εσωτερικό, αλλά ούτε και σε εξωτερικό χώρο. Δεν μπορεί να σκοτωθεί ούτε πεζός, αλλά ούτε και έφιππος, ούτε ντυμένος, αλλά ούτε και γυμνός. Δεν μπορεί να σκοτωθεί από κανένα όπλο νόμιμα φτιαγμένο. Άρα αυτό μπορεί να επιτευχθεί το σούρουπο, όντας τυλιγμένος σε ένα δίχτυ, με το ένα πόδι στο μπάνιο και τ’ άλλο σε μια μαύρη κατσίκα, πλάι στις όχθες ενός ποταμού και από λόγχη που έχει σφυριλατηθεί για έναν χρόνο κατά τις ώρες που όλοι βρίσκονται στη λειτουργία.

Με τα πολλά στήνουν το τέλειο σκηνικό του εγκλήματος! Ένα υπαίθριο, αλλά σκεπαστό μπάνιο, στις όχθες ενός ποταμού. Η Blodeuwedd φροντίζει να πληρούνται όλες οι υπόλοιπες προϋποθέσεις. Χτυπημένος στα πλευρά από τη λόγχη που εκτόξευσε το χέρι του Gronw, ο Lleu μεταμορφώνεται σε αητό και πετάει μακριά. Ο Gwydion τον βρίσκει ψηλά σε μια Βελανιδιά και τον σώζει, του δίνει πάλι την ανθρώπινή του μορφή.  Μαζί με τον Math τον θεραπεύουν ώστε να ναι έτοιμος να διεκδικήσει πίσω όλα όσα του ανήκουν.

Η μεταμόρφωση της Blodeuwedd

Ο Gwydion αναλαμβάνει την αποστατούσα Blodeuwedd και την μεταμορφώνει σε κουκουβάγια, πλάσμα μισητό από όλα τα άλλα πουλιά. Την καταριέται να μην τολμήσει να ξαναδείξει το πρόσωπό της στο φως της ημέρας. Να γίνει αντικείμενο απέχθειας και παρενόχλησης από όλα τα άλλα πουλιά όπου σταθεί και βρεθεί. Έτσι, παρόλο που θα συνεχίσει να φέρει το όνομα της λουλουδοπρόσωπης, η ζωή της θα γίνει μαρτύριο και κανείς δε θα την αντιμετωπίζει ως κάτι όμορφο.  

Ο περιβόητος εραστής Gronw το σκάει έντρομος και επιστέφει στο σπίτι του. Από την ασφάλεια του στέλνει απεσταλμένους στο Lleu ικετεύοντας για συγχώρεση. Ο Lleu αρνείται και απαιτεί να τιμωρηθεί λαμβάνοντας ένα χτύπημα από το δόρυ του. O Gronw μες την απόγνωσή του ζητά από τους άντρες του να πάρει κάποιος τη θέση του, αλλά εκείνοι αρνούνται και έτσι αναγκάζεται να πάει.

Μέχρις τελευταίας στιγμής δειλιάζει και προσπαθεί να την σκαπουλάρει ζητώντας να τοποθετηθεί μεταξύ τους μια μεγάλη πέτρα. Μόλις το αίτημά του γίνει δεκτό το δόρυ εκτοξεύεται από το χέρι του Lleu, διαπερνάει την πέτρα και βρίσκει το στόχο του, παίρνοντας τη ζωή του Gronw. Παρεμπιπτόντως, στο Ardudwy υπάρχει ακόμη μια τρύπια πέτρα με το όνομα Llech Row, δηλαδή η πέτρα του Gronw.

Η ολοκλήρωση του ήρωα μέσα από τη μύηση

Η Blodeuwedd δημιουργήθηκε από τρία από τα πιο ισχυρά και μαγικά λουλούδια της Κέλτικης παράδοσης. Της δόθηκε ζωή μόνο και μόνο για να επιτραπεί στον Lleu η κυριαρχία του επί της Γης. Μόνο και μόνο για να τον ανανεώνει, να τον ενδυναμώνει και να τον θεραπεύει. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για τα αισθήματά της, ούτε καν για το αν θα ήθελε μια ζωή δίπλα σε αυτόν τον άνθρωπο.

Η Blodeuwedd διεκδικεί κι εκείνη, όπως έκανε νωρίτερα ο σύζυγός της, το δικαίωμα στη ζωή με όσα της στερήθηκαν. Και όσο εμπλέκεται μαγεία και μηχανορραφίες στη διεκδίκηση της βασιλείας του  Lleu, άλλο τόσο τα ίδια εργαλεία εμπλέκονται στη διεκδίκηση της αυτοδιάθεσης της Blodeuwedd. Όπως ό,τι ξεκινάει με μια κατάρα, είναι πιθανότατα να συνεχιστεί και με άλλες.

Κάθε άτομο παίζει το δικό του ρόλο στους μύθους! Η Blodeuwedd δημιουργεί τις συνθήκες για τον τελετουργικό θάνατο του Lleu. Το θάνατο που απαιτείται για να αναγεννηθεί και να καταφέρει να κατοχυρώσει εκ νέου τη βασιλεία του. Η ίδια μεταμορφώνεται σε κουκουβάγια, είναι η κυρία των συναισθημάτων, του μυητικού μετασχηματισμού, η κυρία του θανάτου και της ομορφιάς. Είναι η αιώνια μήτρα που ρυθμίζει τις ενέργειες που διαμορφώνουν τον κόσμο, είναι η εννιαπλή Σεληνιακή Θεά.

Η λύση του ατέρμονου κύκλου

Ο Lleu δεν έγινε ποτέ ο ήλιος της ζωής της, οι ανάγκες της δεν καλύφθηκαν ποτέ. Εκείνος απολάμβανε τη δική της λάμψη δίχως να νοιάζεται πραγματικά για εκείνην. Ήταν δικιά του. Όμως ούτε ο εραστής της στάθηκε ποτέ κοντά της. Μόνη της χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της. Η κατάρα της Blodeuwedd σημάδεψε τη ζωή της. Χρειάστηκε να έρθει σε επαφή με τα δικά της σκοτάδια για να βρει τον δικό της ήλιο.

Στο μουσικό κομμάτι “Cloak of feathers” ο Damn the Bard, μας δίνει μία λύτρωση στον πόνο και την κατάρα της Blodeuwedd. Η κουκουβάγια βρίσκεται στο παραθύρι ενός θνητού άνδρα. Εκείνος είναι πρόθυμος να ακούσει την ιστορία της, τον πόνο της. Εκείνος αγκαλιάζει την ύπαρξή της, τής ζητά να του δείξει τον τόπο της. Της ζητά να του δώσει έναν μανδύα από φτερά για να μπορέσει να πετάξει μαζί της. Δεν της ζητά να αλλάξει για να την αγαπήσει, αλλά την ερωτεύεται ως έχει και βρίσκει τρόπο να ταξιδέψει μαζί της. Εκείνη του δίνει το μαγικό μανδύα και πετούν μαζί στον νυχτερινό ουρανό. Και τα μάγια λύνονται και επέρχεται η λύτρωση.

Και άλλες οπτικές

Στο μύθο αυτόν υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες που απέφυγα να αναλύσω και να συμπεριλάβω μιας και στο άρθρο εξιστορείται η κατάρα της Blodeuwedd και όχι η ζωή της Arianrhod, της κυράς του ασημένιου τροχού. Το μόνο σίγουρο είναι πως συχνά οι κακοί σε μια ιστορία δεν είναι εξίσου κακοί αν η αφήγηση γίνει σε άλλο πλαίσιο. Ακόμη και στον Gronw, πέρα από την καταφανή δειλία του και ίσως απληστία του, δεν θα μπορούσαμε να του καταλογίσουμε πολλά. Στην τελική ήταν αυτός που αφύπνισε το πάθος και τον έρωτα στην ηρωίδα και την ώθησε να δράσει και να διεκδικήσει στη ζωή της όσα δεν της χαρίστηκαν.

Όσο για το σπάσιμο του ατέρμονου κύκλου, κατά τον οποίο η ηρωίδα μεταβαίνει από κυρία των λουλουδιών σε κουκουβάγια και τούμπαλιν, κάθε φορά που ο τροχός του έτους περνά τα κρίσιμα σημεία της παλίρροιας από το φωτεινό στο σκοτεινό μισό και ανάποδα, έχω να πω πως μου αρέσει η ρομαντική εκδοχή του Damn the Bard και πως οι ατέρμονοι κύκλοι καλό είναι να σπάνε που και που! Ευλογημένο πέρασμα στο σκοτεινό μισό του έτους!

Πηγές :

Parker, Will. The Four Branches of the Mabinogi

Blandford, steven (2000). Wales on Screen. Seren.p. 144.ISBN 978-1854112484. ^ C.A. Coates, John Cowper Powys in Search of a Landscape. Totowa, NJ : Barnes and Noble, 1982,p.p. 142-3.

Η κάθοδος τη Ινάννα είναι ένας μύθος με πολλές εκδοχές και ερμηνείες σε πολλά επίπεδα. Όπως άλλωστε και κάθε μύθος που σέβεται τον εαυτό του. Πέραν από την προφανή σύνδεση του μύθου αυτού με τον ετήσιο κύκλο της γης και τη γονιμότητά της, ήθελα να μείνω σε μια πιο προσωπική-γυναικεία προσέγγιση αυτού.

Διάβαστε περισσότερα “Η κάθοδος της Ινάννα”

Ο Διόνυσος, μήτε άνδρας ούτε παιδί, αλλά ένας αιώνιος έφηβος. Κινούμενος αιωνίως ανάμεσα στα όρια αυτά αντιπροσωπεύει τη μεταμορφωτική δύναμη του παιχνιδιού. Κατεργάρης, πονηρός, αλλά και αποστασιοποιημένος από τους υπόλοιπους Ολύμπιους Θεούς. Γνωστός και ως Ίακχος ή Βάκχος φέρει ένα πλήθος επιθέτων που μας βοηθούν να πάρουμε μια γεύση της φύσης του.

Άγριος – που ζει στους αγρούς

Άνθιος – ο θεός των φυτών

Αδωνεύς – από το σημιτικό Αδωνάι, που σημαίνει θεός

Αιγοβόλος – στον οποίο θυσιάζονται αίγες

Αισυμνήτης – που κυβερνά τη μοίρα

Ακρατοφόρος – ο φέρων τον άκρατο οίνο

Ακόρητος – ακόρεστος

Βρισαίος – που λατρεύεται στη Βρίσα της Λέσβου

Βρόμιος – θορυβώδης

Βουγενής – που γεννήθηκε από βουν

Δενδρίτης – του δένδρου

Θέοινος – ο θεός του κρασιού

Λικνίτης – της βρεφικής κούνιας

Λυαίος – που ελευθερώνει από τα βάσανα

Μελάναιγις – που φέρει δέρμα μαύρης αίγας

Οβριμόθυμος – ορμητικός

Οινοδότης – που προσφέρει οίνο

Οίνοψ – που έχει το χρώμα του σκούρου οίνου

Χθόνιος – της γης

Χρυσοκόμης – ξανθόμαλλος

Η μυσταγωγία του Διονύσου

Ο Διόνυσος είναι ο Θεός των θρησκευτικών μυστηριακών δρώμενων, όπως αυτά που τελούνταν προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης στην Ελευσίνα. Στα Μυστήρια αυτά οι συμμετέχοντες γίνονταν κοινωνοί κοσμικών παράδοξων και ερχόταν σε επαφή με μύθους με βιωματικό τρόπο. Στις μυστηριακές αυτές τελετές όσοι τα τελούσαν φορούσαν προσωπεία και ήταν ντυμένοι με τομάρια ζώων.

Για τους αρχαίους Έλληνες το προσωπείο (persona, δηλαδή ηχώ μέσα από κάτι) συμβόλιζε την ένωση των δύο σε ένα. Ο ηθοποιός που φορούσε το προσωπείο ήταν ταυτόχρονα ο εαυτός του αλλά και αυτός που υποδυόταν. Ο ηθοποιός ήταν η φωνή πίσω από το προσωπείο. Το προσωπείο ήταν ο συνδετικός κρίκος των δύο ταυτοτήτων, η πύλη μεταξύ δύο κόσμων.

Ο Διόνυσος είναι ο περίφημος Θεός του οίνου, της μεθυστικής του επίδρασης σε κοινωνικό αλλά και μυστηριακό επίπεδο. Γεμάτος ζωτική ενέργεια, σχετιζόταν με τη φυσική δύναμη που αναδύεται στα αναπτυσσόμενα δέντρα και στα κλίματα. Ήταν προστάτης της γεωργίας, αλλά και φορέας του πολιτισμού καθώς και Θεός του θεάτρου.

Προέλευση

Κάποιοι μελετητές πιστεύουν πως ο Διόνυσος, με τη μορφή που καθιερώθηκε, αποτελεί ένα κράμα μιας Ελληνικής τοπικής Θεότητας και ενός πιο ισχυρού Θεού της Θράκης ή της Φρυγίας, του Σαβάζιου. Ο Σαβάζιος ήταν Θεός των ιππέων, των νομάδων, της βλάστησης και των σιτηρών. Η λατρεία του είχε αρκετά παράξενα στοιχεία. Οι πιστοί του χόρευαν κρατώντας ιερά φίδια και τις νύχτες γιόρταζαν τον «Μυστικό Γάμο» των μυημένων με το Θεό. Η λατρεία του διαδόθηκε στη Ρώμη και από εκεί σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (2 π.Χ.)

Το όνομα του Διόνυσου αναφέρεται σε πινακίδες Γραμμικής Β’ των Μυκηνών (12 π.Χ). Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο Θεός αυτός δεν είναι απλά ένας εξωτικός και εισαγόμενος ανατολίτικος Θεός. Όμως λόγω αυτής του της περιθωριακής του φύσης, της οριακής του παρουσίας μεταξύ κόσμων και καταστάσεων ήταν και θα είναι πάντα ένας Θεός τόσο οικείος όσο και παράξενος, τόσο κοντινός όσο και μακρινός.

Οι μορφές του Διονύσου

Ο Διόνυσος παρουσιάζεται συχνά ως μασκοφόρος και κρατώντας έναν θύρσο, περιτριγυρισμένο από Μαινάδες, Σατύρους, Σελινούς και Νύμφες. Το αμπέλι και ο κισσός είναι τα ιερά του φυτά, καθώς και η συκιά. Το κουκουνάρι στην κορυφή του θύρσου του τον συνδέει με τη Θεά Κυβέλη, ενώ η σχέση του με το ρόδι τον συνδέει με της Θεές Δήμητρα και Περσεφόνη.

Η λατρεία του σχετίζεται με εορτασμούς βλάστησης και γονιμότητας κατά τις οποίες ο οίνος έχει εξέχουσα θέση. Η ιερή τρέλα, η οργιαστική φρενίτιδα και η έκσταση είναι η πεμπτουσία των τελετών του. Οι γιορτές προς τιμήν του ήταν τα Κατ΄αγρούς Διονύσια, τα Λήναια, τα Ανθεστήρια και τα μεγάλα Διονύσια.

Οι κυριότερες λατρευτικές μορφές του είναι από τη μια ο φαλλός, το δέντρο και ο ταύρος, μέσω των οποίων εκφράζεται η σύνδεσή του με την γονιμότητα, τις αγροτικές καλλιέργειες και την άμπελο. Από την άλλη ο ενθουσιαστικός Διόνυσος, αυτός που φέρει το θύρσο και τη δάδα και πλαισιώνεται από τις Μαινάδες, της Βάκχες, τις Θυιάδες και τους Σατύρους. Τέλος είναι και η τρίτη του μορφή, η αρχαιότερη, ο επονομαζόμενος Ζαγρεύς, ο μέγας κυνηγός, γιός του καταχθόνιου Διός και της Περσεφόνης.

Ορφικός ύμνος στο Διόνυσο

«Κικλήσκω Διόνυσον ἐρίβρομον, εὐαστῆρα, πρωτόγονον, διφυῆ, τρίγονον, Βακχεῖον ἄνακτα, ἄγριον, ἄρρητον, κρύφιον, δικέρωτα, δίμορφον, κισσόβρυον, ταυρωπόν, Ἀρήιον, εὔιον, ἁγνόν, ὠμάδιον, τριετῆ, βοτρυηφόρον, ἐρνεσίπεπλον. Εὐβουλεῦ, πολύβουλε, Διὸς καὶ Περσεφονείης ἀρρήτοις λέκτροισι τεκνωθείς, ἄμβροτε δαῖμον• κλῦθι, μάκαρ, φωνῆς, ἡδὺς δ᾽ ἐπίπνευσον ἀμεμ[φ]ής εὐμενὲς ἦτορ ἔχων, σὺν ἐυζώνοισι τιθήναις.»

«Καλώ τον βροντόφωνο Διόνυσσο, που φωνάζει “ευαί”, τον αρχέγονο, τον διφυή, τον τριτότοκο, τον Βάκχειο άνακτα, τον άγριο, τον άρρητο, τον κρύφιο, τον δικέρωτα, τον δίμορφο, τον σκεπασμένο με κισσό, τον ταυρόμορφο, τον πολεμικό, που φωνάζει “ευοί”, τον αγνό, τον ωμοφάγο, τον τριετή, τον βοτρυηφόρο, τον περιβαλλόμενο με βλαστούς. Ευβουλέα, πολύβουλε, που τεκνώθηκες από τον Δία και την Περσεφόνη σε άρρητο γάμο, αθάνατε θεέ. Άκουσε, μακάριε, την φωνή μας, και πνεύσε επάνω μας ηδύς και πράος, με ευμενή καρδιά, μαζί με τις εύζωνες τροφούς σου.»

Οι σύγχρονοι μύστες

Στις μέρες η παρακαταθήκη του για τους περισσότερους είναι ο οίνος και το θέατρο. Όμως εμείς οι παγανιστές και οι Wiccans τον τιμούμε ως έναν μυστηριακό και εκστατικό Θεό που ήξερε να περιδιαβαίνει διαφορετικές πραγματικότητας με μεγάλη ευκολία και να καλεί τους τολμηρούς να γίνουν κοινωνοί των μυστηρίων του και να γευτούν λίγο από τη θεϊκή του υπόσταση. Στις τελετές μας έχουμε τον οίνο, την τελετουργική περιβολή, τη μουσική, το τραγούδι και τον εκστατικό χορό.

Ο φετινός τρύγος πλησιάζει! Ο Διόνυσος είναι ένας από τους τιμώμενους Θεούς κατά τη γιορτή του δεύτερου θερισμού, στην Φθινοπωρινή ισημερία. Στο βωμό του Μabon λοιπόν, μπορούμε να εναποθέσουμε τα ιερά του φυτά και σύμβολα και φυσικά να γεμίσουμε το Κύπελλο με το καλύτερο φρουτώδες και ξελογιαστικό οίνο προς τιμήν του!

Πηγές

• Danielou, Alain, 1982, Shiva and Dionysus, trans. K.F. Hurry, Inner Traditions International, New York.
• Godwin, Joscelyn, 1981, Mystery Religions in the Ancient World, Thames and Hudson, London.
• Harrisson J. E. 2003, Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας: Ο θεός Διόνυσος, (μτφρ. Ε. Παπαδοπούλου), Ιάμβλιχος, Αθήνα.
• Κακριδής Ι. Θ. (επιμ.) 1986, Ελληνική μυθολογία, τομ. Β’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
• Otto, Walter F., 1965, Dionysus: Myth and Cult, trans. Robert Palmer, Indiana University Press, Bloomington and London.
• Παπαχατζής N. 1989, «Διόνυσος» στο Παγκόσμια Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
• Segal, Charles 1982, Dionysiac Poetics and Euripides’ Bacchae, Princeton University Press, Princeton.

• Γιάγκος Ανδρεάδης, Ο Διόνυσος: Ιστορία της λατρείας του Βάκχου, Τα Ιστορικά, τομ.3, τ/χ.5 (Ιούνιος 1986),σελ.183-195
• Όττο Βάλτερ: ΔΙΟΝΥΣΟΣ – ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
• Παναγής Λεκατσάς : Διόνυσος, Καταγωγή και εξέλιξη της διονυσιακής θρησκείας
• Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969, σελ. 665

Θα ταξιδέψουμε μαζί στο χρόνο, τότε που ο Διόνυσος περιδιάβαινε τον κόσμο βαστώντας το Θύρσο, περιτριγυρισμένος από σατύρους και πλαισιωμένος από τις Μαινάδες. Τότε που ήχοι κρουστών, κραυγές και μουσικές οδηγούσαν σε έκσταση και η θεϊκή τρέλα καταλάμβανε τα κορμιά που λικνίζονταν σε άγριους ρυθμούς. Θα πάμε στον Ελλαδικό χώρο της αρχαιότητας και για αρχή θα προσγειωθούμε κάπου στην Άμφισσα.

Όταν τα ήμερα φυλούν τα άγρια

“Διάβασα κάπου πως όταν τελικά τρέκλισαν απ’ το βουνό σε μια άγνωστη πόλη, μεθυσμένες, αγριωπές, μισόγυμνες, με βλέμμα θολό και αίμα ξεραμένο κάτω από τα σπασμένα νύχια τους και πάνω στους λαχταριστούς μηρούς τους, κοροϊδεύοντας ακόμα και γελώντας, προσπαθώντας να χορέψουν, να λυγίσουν τα κορμιά τους, να ουρλιάξουν, αλλά το έριξαν στον ύπνο πλάι στους πάγκους της αγοράς, κατάχαμα, σαν πτώματα, ήρθαν κάτι μεσόκοπες νοικοκυρές, κάτι ευυπόληπτες κυρίες κι έμειναν όλη νύχτα στην αγορά: η μια δίπλα στην άλλη σιωπηλές σαν προβατίνες, σαν γελάδες, στα λιβάδια των σκοταδιών και τις φυλούσαν, τις πρόσεχαν, σαν να ‘ταν τα καλά τους τα κορίτσια. Κανένα αρσενικό δεν τόλμησε ποτέ τόση μαινόμενη αξιοπρέπεια.”

Αυτά μας μεταφέρει η Ursula Le Guin αναφερόμενη σε ένα περιστατικό που αφηγείται ο Πλούταρχος στην πραγματεία του «Γυναικών Αρεταί». Το περιστατικό εξελίσσεται την εποχή που οι τύραννοι της Φωκίδας είχαν καταλάβει τους Δελφούς διεξάγοντας τον γνωστό Ιερό Πόλεμο. Οι ακόλουθες του Διονύσου, τις οποίες ονομάζει Θυιάδες, περιφέρονταν αλλόφρονες μακριά από την περιοχή τους. Μην έχοντας αίσθηση του που βρίσκονται φτάσανε στην Άμφισσα.

Εκεί, σε κατάσταση έκστασης ακόμη, παραδίνονται στην εξάντλησή τους και αφήνουν τα κορμιά τους να ξεκουραστούν στην αγορά, όπου και αποκοιμιούνται. Η πόλη εκείνη ήταν συμμαχική με τους Φωκείς και παντού υπήρχαν στρατιώτες των Τυράννων. Τότε οι γυναίκες της Άμφισσας φοβήθηκαν μήπως οι Θυιάδες πάθουν κακό και αφήνοντας τη βολή τους, βγήκαν από τα σπίτια τους και σπεύσανε στην αγορά.

Στηθήκαν η μια κοντά στην άλλη σχηματίζοντας έναν κύκλο σιωπής γύρω από τα αποκαμωμένα κορίτσια. Όσο οι Θυιάδες κοιμόντουσαν, οι γυναίκες της πόλης στέκονταν σιωπηλές και ακοίμητες φρουροί τριγύρω τους. Όταν ξυπνήσαν, δέχτηκαν την περιποίηση και την φροντίδα των γυναικών της Άμφισσας. Οι γυναίκες αυτές μάλιστα, πήραν την άδεια των συζύγων τους και  ανέλαβαν να συνοδεύσουν τις Θυιάδες με ασφάλεια στο δρόμο επιστροφής τους ως τα βουνά.

Ποιες ήταν οι Μαινάδες;

Αν και είναι ευρέως γνωστές ως Μαινάδες, οι γυναίκες αυτές λάτρεις Θεών έχουν και άλλες ονομασίες. Στη Μακεδονία, ο Πλούταρχος μάς ενημερώνει πως τις αποκαλούσαν Μιμαλλόνες και Κλώδωνες. Στην Ελλάδα Βάκχες, Βασσαρίδες, Θυιάδες, Ποτνιάδες κ.α. Κάποιοι από αυτούς τους τίτλους μετατράπηκαν με τον καιρό σε κύρια ονόματα. Κάποιοι άλλοι παρέμειναν ως επιθετικοί προσδιορισμοί. Ο Πλούταρχος και πάλι μας πληροφορεί πως η ίδια η Άρτεμη αποκαλούνταν ως Μαινάδα, Θυιάδα, Φοιβάδα, Λυσσάδα (στην πραγματεία του για τη Δεισιδαιμονία).

Ο Παυσανίας αναφέρει πως οι Θυιάδες που γνώρισε είναι από την Αττική και πως πηγαίναν κάθε δύο χρόνια μαζί με τις γυναίκες από τους Δελφούς στον Παρνασσό και εκεί τελούσαν όργια προς τιμή του Διονύσου. Οι Θυιάδες των Δελφών είχαν, σύμφωνα με τον Παυσανία, πρόγονό τους τη Θυία, η οποία ήταν πρωθιέρεια  του Διονύσου και τελούσε όργια για το Θεό. Μετά από τη Θυία, όσες καταλαμβάνονταν από θεϊκή μανία αποκαλούνταν Θυιάδες. Και χάριν αυτής του της καταγραφής μπορούμε να θεωρήσουμε πως οι Μαινάδες  δεν είναι απλά μυθολογικές οντότητες.

Ο όρος Μαινάδα έμεινε να έχει περισσότερο μυθολογική υπόσταση, ενώ οι όροι Θυιάδα και Φοιβάδα μείναν ως επιθετικοί προσδιορισμοί υπαρκτών γυναικών. Η αμφισβήτηση της ύπαρξης των γυναικών αυτών είναι εν μέρη κατανοητή, μιας και η τρέλα και η μανία παύουν να έχουν θεϊκή χροιά όσο ο πολιτισμός προχωράει. Μένουν οι ποιητές και οι φιλόσοφοι να κρατούν τα μυστικά των Μαινάδων στις ψυχές και στα έργα τους. Μόνο εκείνοι και οι ερωτευμένοι μπορούν να μοιραστούν την τρέλα των ένθεων. Ενώ το ευρύ κοινό μπορεί καλύτερα να διαχειριστεί τον όρο Θυιάδα, ως κάποιο υπαρκτό πρόσωπο.  

Μαινάδες και Διόνυσος

Οι Μαινάδες φορούσαν στεφάνια από Κισσό και Ταξό και ήταν ντυμένες με τομάρια ελαφιών. Περιπλανιόντουσαν στα βουνά και τα δάση. Μιλούσαν με τα αγρίμια, τα θήλαζαν. Τελούσαν οργιαστικούς χορούς συνοδεύοντας τους με κραυγές και τραγούδια. Κτυπούσαν τα τύμπανα τους και τα κρόταλά τους. Κρατούσαν Θύρσους και φαλλούς. Πέφταν σε έκσταση, κυνηγούσαν ζώα και τρώγαν ωμό το κρέας τους. Τρυγούσαν αμπέλια και φτιάχνανε οίνο. Συχνά απεικονίζονται να χορεύουν με σατύρους και να συνοδεύουν τον Θεό Διόνυσο. Κάποιες φορές απεικονίζονται (από την κλασσική περίοδο και έπειτα) να συνοδεύουν τη Θεά Αφροδίτη ή και τις 9 Μούσες.

Ο Διόνυσος, ο αιώνιος έφηβος, ο κατεργάρης, ο φέρον την έμπνευση, την ενόραση, τη φώτιση, γιός του Δια και της Σεμέλης. Θεός της αμπέλου, της μέθης, Πυριγενής και Λιμναίος, Διθύραμβος, γεννημένος πρώτα από τη Φωτιά και έπειτα από το ύδωρ. Θεός της γονιμότητας και του εκπληρωμένου έρωτα. Περιπλανάται στην Αίγυπτο και τη Συρία σε κατάσταση τρέλας, μια τιμωρία που του επέβαλλε η  Ήρα από ζήλια και φτάνοντας στη Φρυγία συναντά την Κυβέλη (κατά άλλους η Ρέα), η οποία τον θεραπεύει.

Από εκεί ο Διόνυσος συνεχίζει να περιοδεύει και να εκπολιτίζει τον κόσμο, διδάσκοντας τις οργιαστικές του τελετές και την καλλιέργεια της αμπέλου. Αλλού γίνεται δεκτός ως τυχοδιώκτης και αλλού ως Θεός. Απτόητος προχωρά τιμωρώντας ή ευνοώντας τους ανθρώπους και εδραιώνοντας τη λατρεία του. Με τον θίασό του από Μαινάδες και σατύρους, με εκστατικό χορό και μουσική μυεί τον κόσμο στην κατάσταση ένθεης τρέλας. Φέρνει τον πολιτισμένο κόσμο σε επαφή με την ανιμιστική του πλευρά με τρόπους που παντρεύουν το πολιτισμό με τα ένστικτά, άλλοτε αρμονικά και άλλοτε εκρηκτικά.

Θα σας αφήσω να απολαύσετε τη μουσική δημιουργία των Dead Can Dance που εμπνεύστηκαν από τις Βάκχες και τη Θεική τους τρέλα!

Πηγές:

Καλοκαιράκι, άραγμα στο μπαλκόνι με μια λεμονάδα λεβάντας και ένα κομμάτι κερασόπιττα. Να φυσάει ένα απαλό αεράκι και ο βασιλικός να ευωδιάζει στο γλαστράκι. Ή ξάπλα κάτω από την ομπρέλα στην παραλία με ένα παγωμένο καφεδάκι και τον παραδοσιακό πλέον λουκουμά, ναι, αυτόν με τη ζαχαρίτσα! Το κύμα να βρέχει τα πατουσάκια και να πιτσιλάει αρμύρα. Τι λείπει; Μμμμμ…. Ένα βιβλίο!

Ή ακόμη καλύτερα μια λίστα με βιβλία! Μμμμμ ή ακόμη καλύτερα μια μίνι βιβλιοθήκη που να χωρά παντού με καλοκαιρινά παγανοδιαβάσματα. Εντάξει, γνωρίζω τη μαγεία της τεχνολογίας και πως αυτό το λένε e-book, αλλά εγώ θέλω να φυλλομετρώ και να μυρίζω τις σελίδες και να σημειώνω. Και στην τελική αφήστε με μωρέ να φαντάζομαι μια μαγική πτυσσόμενη καλοκαιρινή βιβλιοθήκη τσέπης με καλοκαιρινά παγανοδιαβάσματα!

Ναι, ξέρω σας αρέσουν τα βιβλία μαγείας και σας αρέσει να μελετάτε ξόρκια και τεχνικές και να μαθαίνεται για τα βότανα και τους λίθους και τις φάσεις της σελήνης και σύμβολα και αστρικά ταξίδια. Όμως νομίζω πως εδώ τώρα θα σήκωνε η κατάσταση ένα μαγευτικό λογοτεχνικό βιβλίο! Κάτι να μας ταξιδέψει!

Συγκέντρωσα λοιπόν 7 (μαγικός αριθμός, όχι τυχαίο, διότι δεν είμαστε τίποτα τυχάρπαστοι) λογοτεχνικά βιβλία που έχουν μαγικό ή παγανιστικό περιεχόμενο. Σας τα παρουσιάζω συνοπτικά ελπίζοντας να σας τραβήξουν το ενδιαφέρον και να τα απολαύσετε όσο κι εγώ!

Το Άρωμα του Ονείρου του Tom Robins (Jitterbug Perfume)

Ένα μυστηριώδες μπλε φιαλίδιο, που φέρει πάνω του χαραγμένη την εικόνα του τραγοπόδαρου Θεού, περιέχει μια μαγική ουσία. Μια ουσία που ίσως είναι η μυστική ουσία του σύμπαντος και από την οποία έχουν απομείνει μόνο μερικές σταγόνες. Ο χρόνος τρέχει όλοι κάτι θέλουν να προλάβουν και ο συγγραφέας μας μεταφέρει στον τόπο και στον χρόνο διαρκώς προσφέροντας μας μικρά σοκ.

Αν θα επέλεγα μια φράση από το βιβλίο αυτό θα ήταν η εξής:

« Δεν μπορώ να πιστέψω πως τα πιο νόστιμα πράγματα έχουν τοποθετηθεί εδώ απλά και μόνο για να μας δοκιμάζουν, να μας βάζουν σε πειρασμό και να μας δυσκολεύουν να κερδίσουμε το μεγάλο βραβείο»

Με Σύζυγο Μάγισσα του Fritz Leiber (Conjure Wife)

Σκεπτικιστής σύζυγος, σοβαρός, καθηγητής πανεπιστημίου με τα όλα του, ανακαλύπτει πως η γυναίκα του είναι μάγισσα! Τι σοκ! Και αυτό είναι μόνο η αρχή, καθότι σιγά-σιγά βρίσκεται μπλεγμένος σε ένα ιστό που δεν είναι καθόλου γοητευτικός, αλλά μάλλον τρομαχτικός!

Παραθέτω ένα μέρος του προλόγου του βιβλίου στην ελληνική του έκδοση από τις εκδόσεις Locus-7  από την Χριστίνα Σαββανή.

«Δεν υπάρχει ισχυρότερη νίκη για μια ιδέα ή κατάσταση από την υιοθέτησή της από το αντίπαλο στρατόπεδο, με χρήση όρων που μέχρι σήμερα θα την υποδομούσαν!

Ξεκινώντας να διαβάζω αυτό το βιβλίο, περίμενα ένα ακόμη ατμοσφαιρικό διήγημα με εθνολογικές προεκτάσεις και φαντασιακό υπόβαθρο. Και, φυσικά, σελίδα με τη σελίδα, λέξη με τη λέξη βρέθηκα να ατενίζω έναν ιστό ιδεών, ερμηνειών και δεδομένων που ανέτρεπαν αντιρρήσεις βαθιά ριζωμένες στη συνείδηση, κάνοντας αριστοτεχνική χρήση των γνώσεων του ασυνειδήτου.»

Ο Τραγοπόδαρος Θεός της Dion Fortune (The Goat-foot God)

Τι γίνεται όταν ένας εξωτερικά χορτάτος , αλλά εσωτερικά πεινασμένος νέος σπρώχνεται από την μοίρα σε ένα μυστηριώδες βιβλιοπωλείο, μέσα στο οποίο βρίσκεται ένας ακόμη πιο μυστηριώδης ηλικιωμένος κυριούλης; Και τι γίνεται όταν ο κυριούλης αυτός έχει μια όμορφη, ατίθαση και εξίσου μυστηριώδης ανεψιά; Ναι, ναι, καλά το μαντέψατε: Έρωτας! Και αν βάλουμε στο παιχνίδι έναν καλόγερο προηγούμενης εποχής και τον μεγάλο Θεό Πάνα …

Αν θα έπρεπε να επιλέξω μια αντιπροσωπευτική φράση από το βιβλίο, αυτή θα ήταν :

«Ήταν αποφασισμένος να αναζητήσει τον Πάνα με τις ίδιες μεθόδους που άλλοι άνθρωποι γυρεύουν το Χριστό. Μήπως αυτό ήταν μια τρομερή βλασφημία; Σίγουρα αυτό θα σκεφτόταν ο περισσότερος κόσμος. Όμως εκείνος δεν έδινε δεκάρα.»

Το Ημερολόγιο ενός Μάγου του Paolo Coelio (The Pilgrimage)

Πρόκειται για ένα μυητικό ταξίδι στα χνάρια του δρόμου των προσκυνητών του μεσαίωνα. Σύμβολο όσων βαδίζουν αυτό το δρόμο είναι ένα κοχύλι. Ο Μάγος ξεκινά να βρει ένα χαμένο αντικείμενο δύναμης και μέσα από τις περιπέτειές του ανακαλύπτει κομμάτια του εαυτού του που δεν ήξερε πως υπήρχαν.

Σε κάποιο σημείο στο βιβλίο λοιπόν λέει:

«Αυτός ο δρόμος που κάνεις είναι ο δρόμος της δύναμης και οι μόνες ασκήσεις που θα διδαχτείς θα είναι ασκήσεις δύναμης και ισχύος. Το ταξίδι, που στην αρχή ήταν ένα μαρτύριο επειδή το μόνο που ευχόσουν ήταν να φτάσεις, αρχίζει να μετατρέπεται σε ευχαρίστηση, σε χαρά της αναζήτησης και της περιπέτειας.»

Δαιμόνιος Βάκχος, του Αντώνη Αντωνιάδη και της Αγγελικής Ράδου

Πρόκειται για ένα αστυνομικό θρίλερ με αρκετά παγανιστικά στοιχεία μέσα! Μια σειρά εγκλημάτων φέρνει κοντά έναν αστυνομικό και μια δημοσιογράφο οι οποίοι συνεργάζονται για την εξιχνίασή τους!  Αυτά που ανακαλύπτουν είναι πέρα από κάθε φαντασία και στο πτις φιτίλι βρίσκονται μπλεγμένοι στα βαθιά!

Παραθέτω απόσπασμα από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, εκδόσεις POLRIS:

«Κάτι σκοτεινό έχει απλωθεί στην Ξάνθη. Στα χωριά, στα δάση και τα φαράγγια μια αρχαία μυρωδιά πυκνώνει τον αέρα. Είναι του παλαιού, το Μεγάλου Κυνηγού, του Κερασφόρου, του Ωμοφάγου…του δαιμόνιου Βάκχου.»

Το Μυστήριο της Τράπουλας, του Jostein Gaarder (The solitaire mystery)

Το βιβλίο αυτό ήταν η πρώτη μου επαφή με τον μαγικό κόσμο της Μικρής Αρκάνας! Μαγεύτηκα δε τόσο πολύ που μετά από λίγο αγόρασα την πρώτη μου τράπουλα Ταρώ!

Η υπόθεση δίνεται αρκετά περιεκτικά στις πρώτες κιόλας σειρές του βιβλίου:

«Πριν από έξι χρόνια βρέθηκα στα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο κι άφησα τη ματιά μου να πλανηθεί στο Αιγαίο. Πριν από ενάμιση σχεδόν αιώνα ο φούρναρης ο Χανς ταξίδεψε στο παράξενο νησί του Ατλαντικού Ωκεανού. Και πριν από διακόσια χρόνια ακριβώς, ο Φρόντε ναυάγησε ταξιδεύοντας από το Μεξικό προς την Ισπανία. Τόσο πίσω πρέπει να γυρίσω για να καταλάβω τους λόγους που έσπρωξαν τη μαμά να μας αφήσει και να φύγει για την Αθήνα»

Γουέντιγκο του  Algernon Blackwood (Wendigo)

Πρόκειται για ένα από τα πιο συγκλονιστικά διηγήματα αυτού του συγγραφέα του τρόμου και του φανταστικού. Αφορά την αξέχαστη εμπειρία μιας ομάδας κατασκηνωτών, που προκάλεσαν το άγνωστο και εκείνο τους ανταποκρίθηκε γενναιόδωρα!

Θα σας αφήσω εδώ τα λόγια του μεταφραστή Γ. Μπαλάνου από το  οπισθόφυλλο του βιβλίου από τις εκδόσεις Locus-7 :

“«Τα πιο Ευάλωτα σημεία ενός ανθρώπου», γράφει ο Άλτζερνον Μπλάκγουντ κάπου στο διήγημα, «είναι τα πόδια και τα μάτια επειδή αποζητούν την ομορφιά».

Τα πιο ευάλωτα, ναι, αλλά σε τι;

Μα… στο κάλεσμα κάποιων δυνάμεων πέρα από το ανθρώπινο- δυνάμεων που εδώ εκφράζονται μέσα από την αινιγματική υπόσταση του Γουέντιγκο.

Και τα θύματα του Γουέντιγκο.. άραγε, υπακούουν στο Κάλεσμα του άθελα τους και με τρόμο… ή με κάτι που «μοιάζει παράξενα με ξέφρενη αγαλλίαση»;

Ή και με τα δύο;”

Προς αναζήτηση λογοτεχνικών ταξιδιών

Αν έχετε διαβάσει κάποια από αυτά τα καλοκαιρινά παγανοδιαβάσματα θα χαρώ πολύ να διαβάσω στα σχόλια για την εντύπωση που σας έκαναν και το τί αίσθηση σας άφησαν. Θα χαρώ ακόμη περισσότερο αν θελήσετε να μου προτείνετε, πάλι στα σχόλια, κάτω από το άρθρο, λογοτεχνικά βιβλία που διαβάσατε και σας άρεσαν, πάντα με παγανιστικό ή μαγικό θέμα. Να έχετε ένα υπέροχο και μαγικό καλοκαίρι!

Σημείωση: Οι εκδόσεις των βιβλίων που έχω επιλέξει είναι αυτές οι οποίες έχω στην κατοχή μου. Ενδεχομένως να κυκλοφορούν τα βιβλία που προτείνω και από άλλους εκδοτικούς οίκους!