Θα ταξιδέψουμε μαζί στο χρόνο, τότε που ο Διόνυσος περιδιάβαινε τον κόσμο βαστώντας το Θύρσο, περιτριγυρισμένος από σατύρους και πλαισιωμένος από τις Μαινάδες. Τότε που ήχοι κρουστών, κραυγές και μουσικές οδηγούσαν σε έκσταση και η θεική τρέλα καταλάμβανε τα κορμιά που λικνίζονταν σε άγριους ρυθμούς. Θα πάμε στον Ελλαδικό χώρο της αρχαιότητας και για αρχή θα προσγειωθούμε κάπου στην Άμφισσα.

Όταν τα ήμερα φυλούν τα άγρια

“Διάβασα κάπου πως όταν τελικά τρέκλισαν απ’ το βουνό σε μια άγνωστη πόλη, μεθυσμένες, αγριωπές, μισόγυμνες, με βλέμμα θολό και αίμα ξεραμένο κάτω από τα σπασμένα νύχια τους και πάνω στους λαχταριστούς μηρούς τους, κοροϊδεύοντας ακόμα και γελώντας, προσπαθώντας να χορέψουν , να λυγίσουν τα κορμιά τους, να ουρλιάξουν, αλλά το έριξαν στον ύπνο πλάι στους πάγκους της αγοράς, κατάχαμα, σαν πτώματα, ήρθαν κάτι μεσόκοπες νοικοκυρές, κάτι ευυπόληπτες κυρίες κι έμειναν όλη νύχτα στην αγορά: η μια δίπλα στην άλλη σιωπηλές σαν προβατίνες, σαν γελάδες, στα λιβάδια των σκοταδιών και τις φυλούσαν, τις πρόσεχαν, σαν να ‘ταν τα καλά τους τα κορίτσια. Κανένα αρσενικό δεν τόλμησε ποτέ τόση μαινόμενη αξιοπρέπεια.”

Αυτά μας μεταφέρει η Ursula Le Guin αναφερόμενη σε ένα περιστατικό που αφηγείται ο Πλούταρχος στην πραγματεία του «Γυναικών Αρεταί». Το περιστατικό εξελίσσεται την εποχή που οι τύραννοι της Φωκίδας είχαν καταλάβει τους Δελφούς διεξάγοντας τον γνωστό Ιερό Πόλεμο. Οι ακόλουθες του Διονύσου, τις οποίες ονομάζει Θυιάδες, περιφέρονταν αλλόφρονες μακριά από την περιοχή τους. Μην έχοντας αίσθηση του που βρίσκονται φτάσανε στην Άμφισσα.

Εκεί, σε κατάσταση έκστασης ακόμη, παραδίνονται στην εξάντλησή τους και αφήνουν τα κορμιά τους να ξεκουραστούν στην αγορά, όπου και αποκοιμιούνται. Η πόλη εκείνη ήταν συμμαχική με τους Φωκείς και παντού υπήρχαν στρατιώτες των τυράννων. Τότε οι γυναίκες της Άμφισσας φοβήθηκαν μήπως οι Θυιάδες πάθουν κακό και αφήνοντας τη βολή τους, βγήκαν από τα σπίτια τους και σπεύσανε στην αγορά.

Στηθήκαν η μια κοντά στην άλλη σχηματίζοντας έναν κύκλο σιωπής γύρω από τα αποκαμωμένα κορίτσια. Όσο οι Θυιάδες κοιμόντουσαν, οι γυναίκες της πόλης στέκονταν σιωπηλές και ακοίμητες φρουροί τριγύρω τους. Όταν ξυπνήσαν, δέχτηκαν την περιποίηση και την φροντίδα των γυναικών της Άμφισσας. Οι γυναίκες αυτές μάλιστα, πήραν την άδεια των συζύγων τους και  ανέλαβαν να συνοδεύσουν τις Θυιάδες με ασφάλεια στο δρόμο επιστροφής τους ως τα βουνά.

Ποιες ήταν οι Μαινάδες;

Αν και είναι ευρέως γνωστές ως Μαινάδες, οι γυναίκες αυτές λάτρεις Θεών έχουν και άλλες ονομασίες. Στη Μακεδονία, ο Πλούταρχος μας ενημερώνει πως τις αποκαλούσαν Μιμαλλόνες και Κλώδωνες. Στην Ελλάδα Βάκχες, Βασσαρίδες, Θυιάδες, Ποτνιάδες κ.α. Κάποιοι από αυτούς τους τίτλους μετατράπηκαν με τον καιρό σε κύρια ονόματα. Κάποιοι άλλοι παρέμειναν ως επιθετικοί προσδιορισμοί. Ο Πλούταρχος και πάλι μας πληροφορεί πως η ίδια η Άρτεμη αποκαλούνταν ως Μαινάδα, Θυιάδα, Φοιβάδα, Λυσσάδα (στην πραγματεία του για τη Δεισιδαιμονία).

Ο Παυσανίας αναφέρει πως οι Θυιάδες που γνώρισε είναι από την Αττική και πως πηγαίναν κάθε δύο χρόνια μαζί με τις γυναίκες από τους Δελφούς στον Παρνασσό και εκεί τελούσαν όργια προς τιμή του Διονύσου. Οι Θυιάδες των Δελφών είχαν, σύμφωνα με τον Παυσανία, πρόγονό τους τη Θυία, η οποία ήταν πρωθιέρεια  του Διονύσου και τελούσε όργια για το Θεό. Μετά από τη Θυία, όσες καταλαμβάνονταν από θεϊκή μανία αποκαλούνταν Θυιάδες. Και χάριν αυτής του της καταγραφής μπορούμε να θεωρήσουμε πως οι Μαινάδες  δεν είναι απλά μυθολογικές οντότητες.

Ο όρος Μαινάδα έμεινε να έχει περισσότερο μυθολογική υπόσταση, ενώ οι όροι Θυιάδα και Φοιβάδα μείναν ως επιθετικοί προσδιορισμοί υπαρκτών γυναικών. Η αμφισβήτηση της ύπαρξης των γυναικών αυτών είναι εν μέρη κατανοητή, μιας και η τρέλα και η μανία παύουν να έχουν θεϊκή χροιά όσο ο πολιτισμός προχωράει. Μένουν οι ποιητές και οι φιλόσοφοι να κρατούν τα μυστικά των Μαινάδων στις ψυχές και στα έργα τους. Μόνο εκείνοι και οι ερωτευμένοι μπορούν να μοιραστούν την τρέλα των ένθεων. Ενώ το ευρύ κοινό μπορεί καλύτερα να διαχειριστεί τον όρο Θυιάδα, ως κάποιο υπαρκτό πρόσωπο.  

Μαινάδες και Διόνυσος

Οι Μαινάδες φορούσαν στεφάνια από Κισσό και Ταξό και ήταν ντυμένες με τομάρια ελαφιών. Περιπλανιόντουσαν στα βουνά και τα δάση. Μιλούσαν με τα αγρίμια, τα θήλαζαν. Τελούσαν οργιαστικούς χορούς συνοδεύοντας τους με κραυγές και τραγούδια. Κτυπούσαν τα τύμπανα τους και τα κρόταλά τους. Κρατούσαν Θύρσους και φαλλούς. Πέφταν σε έκσταση, κυνηγούσαν ζώα και τρώγαν ωμό το κρέας τους. Τρυγούσαν αμπέλια και φτιάχνανε οίνο. Συχνά απεικονίζονται να χορεύουν με σατύρους και να συνοδεύουν τον Θεό Διόνυσο. Κάποιες φορές απεικονίζονται (από την κλασσική περίοδο και έπειτα) να συνοδεύουν τη Θεά Αφροδίτη ή και τις 9 Μούσες.

Ο Διόνυσος, ο αιώνιος έφηβος, ο κατεργάρης, ο φέρον την έμπνευση, την ενόραση, τη φώτιση, γιός του Δια και της Σεμέλης. Θεός της αμπέλου, της μέθης, Πυριγενής και λιμναίος, Διθύραμβος, γεννημένος πρώτα από τη Φωτιά και έπειτα από το ύδωρ. Θεός της γονιμότητας και του εκπληρωμένου έρωτα. Περιπλανάται στην Αίγυπτο και τη Συρία σε κατάσταση τρέλας, μια τιμωρία που του επέβαλλε η  Ήρα από ζήλια και φτάνοντας στη Φρυγία συναντά την Κυβέλη (κατά άλλους η Ρέα), η οποία τον θεραπεύει.

Από εκεί ο Διόνυσος συνεχίζει να περιοδεύει και να εκπολιτίζει τον κόσμο, διδάσκοντας τις οργιαστικές του τελετές και την καλλιέργεια της αμπέλου. Αλλού γίνεται δεκτός ως τυχοδιώκτης και αλλού ως Θεός. Απτόητος προχωρά τιμωρώντας ή ευνοώντας τους ανθρώπους και εδραιώνοντας τη λατρεία του. Με τον θίασό του από Μαινάδες και σατύρους, με εκστατικό χορό και μουσική μυεί τον κόσμο στην κατάσταση ένθεης τρέλας. Φέρνει τον πολιτισμένο κόσμο σε επαφή με την ανιμιστική του πλευρά με τρόπους που παντρεύουν το πολιτισμό με τα ένστικτά, άλλοτε αρμονικά και άλλοτε εκρηκτικά.

Θα σας αφήσω να απολαύσετε τη μουσική δημιουργία των Dead Can Dance που εμπνεύστηκαν από τις Βάκχες και τη Θεική τους τρέλα!

Πηγές:

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις

Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις

Πλάτων, Ίων

Emmy Patsi-Garin (1969): Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας.
Ρισπέν, Ζαν. (1964): Ελληνική Μυθολογία, τόμος Α΄. Αθήναι: Αυλός

Ευριπίδη – Βάκχες, μτφρ.: Γιώργος Χειμωνάς, εκδόσεις Καστανιώτη

Καλοκαιράκι, άραγμα στο μπαλκόνι με μια λεμονάδα λεβάντας και ένα κομμάτι κερασόπιττα. Να φυσάει ένα απαλό αεράκι και ο βασιλικός να ευωδιάζει στο γλαστράκι. Ή ξάπλα κάτω από την ομπρέλα στην παραλία με ένα παγωμένο καφεδάκι και τον παραδοσιακό πλέον λουκουμά, ναι, αυτόν με τη ζαχαρίτσα! Το κύμα να βρέχει τα πατουσάκια και να πιτσιλάει αρμύρα. Τι λείπει; Μμμμμ…. Ένα βιβλίο!

Ή ακόμη καλύτερα μια λίστα με βιβλία! Μμμμμ ή ακόμη καλύτερα μια μίνι βιβλιοθήκη που να χωρά παντού με καλοκαιρινά παγανοδιαβάσματα. Εντάξει, γνωρίζω τη μαγεία της τεχνολογίας και πως αυτό το λένε e-book, αλλά εγώ θέλω να φυλλομετρώ και να μυρίζω τις σελίδες και να σημειώνω. Και στην τελική αφήστε με μωρέ να φαντάζομαι μια μαγική πτυσσόμενη καλοκαιρινή βιβλιοθήκη τσέπης με καλοκαιρινά παγανοδιαβάσματα!

Ναι, ξέρω σας αρέσουν τα βιβλία μαγείας και σας αρέσει να μελετάτε ξόρκια και τεχνικές και να μαθαίνεται για τα βότανα και τους λίθους και τις φάσεις της σελήνης και σύμβολα και αστρικά ταξίδια. Όμως νομίζω πως εδώ τώρα θα σήκωνε η κατάσταση ένα μαγευτικό λογοτεχνικό βιβλίο! Κάτι να μας ταξιδέψει!

Συγκέντρωσα λοιπόν 7 (μαγικός αριθμός, όχι τυχαίο, διότι δεν είμαστε τίποτα τυχάρπαστοι) λογοτεχνικά βιβλία που έχουν μαγικό ή παγανιστικό περιεχόμενο. Σας τα παρουσιάζω συνοπτικά ελπίζοντας να σας τραβήξουν το ενδιαφέρον και να τα απολαύσετε όσο κι εγώ!

Το άρωμα του ονείρου του Tom Robins (Jitterbug Perfume)

Ένα μυστηριώδες μπλε φιαλίδιο, που φέρει πάνω του χαραγμένη την εικόνα του τραγοπόδαρου Θεού, περιέχει μια μαγική ουσία. Μια ουσία που ίσως είναι η μυστική ουσία του σύμπαντος και από την οποία έχουν απομείνει μόνο μερικές σταγόνες. Ο χρόνος τρέχει όλοι κάτι θέλουν να προλάβουν και ο συγγραφέας μας μεταφέρει στον τόπο και στον χρόνο διαρκώς προσφέροντας μας μικρά σοκ.

Αν θα επέλεγα μια φράση από το βιβλίο αυτό θα ήταν η εξής:

« Δεν μπορώ να πιστέψω πως τα πιο νόστιμα πράγματα έχουν τοποθετηθεί εδώ απλά και μόνο για να μας δοκιμάζουν, να μας βάζουν σε πειρασμό και να μας δυσκολεύουν να κερδίσουμε το μεγάλο βραβείο»

Με σύζυγο μάγισσα του Fritz Leiber (Conjure Wife)

Σκεπτικιστής σύζυγος, σοβαρός, καθηγητής πανεπιστημίου με τα όλα του, ανακαλύπτει πως η γυναίκα του είναι μάγισσα! Τι σοκ! Και αυτό είναι μόνο η αρχή, καθότι σιγά-σιγά βρίσκεται μπλεγμένος σε ένα ιστό που δεν είναι καθόλου γοητευτικός, αλλά μάλλον τρομαχτικός!

Παραθέτω ένα μέρος του προλόγου του βιβλίου στην ελληνική του έκδοση από τις εκδόσεις Locus-7  από την Χριστίνα Σαββανή.

«Δεν υπάρχει ισχυρότερη νίκη για μια ιδέα ή κατάσταση από την υιοθέτησή της από το αντίπαλο στρατόπεδο, με χρήση όρων που μέχρι σήμερα θα την υποδομούσαν!

Ξεκινώντας να διαβάζω αυτό το βιβλίο, περίμενα ένα ακόμη ατμοσφαιρικό διήγημα με εθνολογικές προεκτάσεις και φαντασιακό υπόβαθρο. Και, φυσικά, σελίδα με τη σελίδα, λέξη με τη λέξη βρέθηκα να ατενίζω έναν ιστό ιδεών, ερμηνειών και δεδομένων που ανέτρεπαν αντιρρήσεις βαθιά ριζωμένες στη συνείδηση, κάνοντας αριστοτεχνική χρήση των γνώσεων του ασυνειδήτου.»

Ο τραγοπόδαρος Θεός της Dion Fortune (The Goat-foot God)

Τι γίνεται όταν ένας εξωτερικά χορτάτος , αλλά εσωτερικά πεινασμένος νέος σπρώχνεται από την μοίρα σε ένα μυστηριώδες βιβλιοπωλείο, μέσα στο οποίο βρίσκεται ένας ακόμη πιο μυστηριώδης ηλικιωμένος κυριούλης; Και τι γίνεται όταν ο κυριούλης αυτός έχει μια όμορφη, ατίθαση και εξίσου μυστηριώδης ανεψιά; Ναι, ναι, καλά το μαντέψατε: Έρωτας! Και αν βάλουμε στο παιχνίδι έναν καλόγερο προηγούμενης εποχής και τον μεγάλο Θεό Πάνα …

Αν θα έπρεπε να επιλέξω μια αντιπροσωπευτική φράση από το βιβλίο, αυτή θα ήταν :

«Ήταν αποφασισμένος να αναζητήσει τον Πάνα με τις ίδιες μεθόδους που άλλοι άνθρωποι γυρεύουν το Χριστό. Μήπως αυτό ήταν μια τρομερή βλασφημία; Σίγουρα αυτό θα σκεφτόταν ο περισσότερος κόσμος. Όμως εκείνος δεν έδινε δεκάρα.»

Το ημερολόγιο ενός μάγου του Paolo Coelio (The Pilgrimage)

Πρόκειται για ένα μυητικό ταξίδι στα χνάρια του δρόμου των προσκυνητών του μεσαίωνα. Σύμβολο όσων βαδίζουν αυτό το δρόμο είναι ένα κοχύλι. Ο Μάγος ξεκινά να βρει ένα χαμένο αντικείμενο δύναμης και μέσα από τις περιπέτειές του ανακαλύπτει κομμάτια του εαυτού του που δεν ήξερε πως υπήρχαν.

Σε κάποιο σημείο στο βιβλίο λοιπόν λέει:

«Αυτός ο δρόμος που κάνεις είναι ο δρόμος της δύναμης και οι μόνες ασκήσεις που θα διδαχτείς θα είναι ασκήσεις δύναμης και ισχύος. Το ταξίδι, που στην αρχή ήταν ένα μαρτύριο επειδή το μόνο που ευχόσουν ήταν να φτάσεις, αρχίζει να μετατρέπεται σε ευχαρίστηση, σε χαρά της αναζήτησης και της περιπέτειας.»

Δαιμόνιος Βάκχος, του Αντώνη Αντωνιάδη και της Αγγελικής Ράδου

Πρόκειται για ένα αστυνομικό θρίλερ με αρκετά παγανιστικά στοιχεία μέσα! Μια σειρά εγκλημάτων φέρνει κοντά έναν αστυνομικό και μια δημοσιογράφο οι οποίοι συνεργάζονται για την εξιχνίασή τους!  Αυτά που ανακαλύπτουν είναι πέρα από κάθε φαντασία και στο πτις φιτίλι βρίσκονται μπλεγμένοι στα βαθιά!

Παραθέτω απόσπασμα από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, εκδόσεις POLRIS:

«Κάτι σκοτεινό έχει απλωθεί στην Ξάνθη. Στα χωριά, στα δάση και τα φαράγγια μια αρχαία μυρωδιά πυκνώνει τον αέρα. Είναι του παλαιού, το Μεγάλου Κυνηγού, του Κερασφόρου, του Ωμοφάγου…του δαιμόνιου Βάκχου.»

Το μυστήριο της τράπουλας, του Jostein Gaarder (The solitaire mystery)

Το βιβλίο αυτό ήταν η πρώτη μου επαφή με τον μαγικό κόσμο της Μικρής Αρκάνας! Μαγεύτηκα δε τόσο πολύ που μετά από λίγο αγόρασα την πρώτη μου τράπουλα Ταρώ!

Η υπόθεση δίνεται αρκετά περιεκτικά στις πρώτες κιόλας σειρές του βιβλίου:

«Πριν από έξι χρόνια βρέθηκα στα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο κι άφησα τη ματιά μου να πλανηθεί στο Αιγαίο. Πριν από ενάμιση σχεδόν αιώνα ο φούρναρης ο Χανς ταξίδεψε στο παράξενο νησί του Ατλαντικού Ωκεανού. Και πριν από διακόσια χρόνια ακριβώς, ο Φρόντε ναυάγησε ταξιδεύοντας από το Μεξικό προς την Ισπανία. Τόσο πίσω πρέπει να γυρίσω για να καταλάβω τους λόγους που έσπρωξαν τη μαμά να μας αφήσει και να φύγει για την Αθήνα»

Γουέντιγκο του  Algernon Blackwood (Wendigo)

Πρόκειται για ένα από τα πιο συγκλονιστικά διηγήματα αυτού του συγγραφέα του τρόμου και του φανταστικού. Αφορά την αξέχαστη εμπειρία μιας ομάδας κατασκηνωτών, που προκάλεσαν το άγνωστο και εκείνο τους ανταποκρίθηκε γενναιόδωρα!

Θα σας αφήσω εδώ τα λόγια του μεταφραστή Γ. Μπαλάνου από το  οπισθόφυλλο του βιβλίου από τις εκδόσεις Locus-7 :

“«Τα πιο Ευάλωτα σημεία ενός ανθρώπου», γράφει ο Άλτζερνον Μπλάκγουντ κάπου στο διήγημα, «είναι τα πόδια και τα μάτια επειδή αποζητούν την ομορφιά».

Τα πιο ευάλωτα, ναι, αλλά σε τι;

Μα… στο κάλεσμα κάποιων δυνάμεων πέρα από το ανθρώπινο- δυνάμεων που εδώ εκφράζονται μέσα από την αινιγματική υπόσταση του Γουέντιγκο.

Και τα θύματα του Γουέντιγκο.. άραγε, υπακούουν στο Κάλεσμα του άθελα τους και με τρόμο… ή με κάτι που «μοιάζει παράξενα με ξέφρενη αγαλλίαση»;

Ή και με τα δύο;”

Προς αναζήτηση λογοτεχνικών ταξιδιών

Αν έχετε διαβάσει κάποια από αυτά τα καλοκαιρινά παγανοδιαβάσματα θα χαρώ πολύ να διαβάσω στα σχόλια για την εντύπωση που σας έκαναν και το τί αίσθηση σας άφησαν. Θα χαρώ ακόμη περισσότερο αν θελήσετε να μου προτείνετε, πάλι στα σχόλια, κάτω από το άρθρο, λογοτεχνικά βιβλία που διαβάσατε και σας άρεσαν, πάντα με παγανιστικό ή μαγικό θέμα. Να έχετε ένα υπέροχο και μαγικό καλοκαίρι!

Σημείωση: Οι εκδόσεις των βιβλίων που έχω επιλέξει είναι αυτές οι οποίες έχω στην κατοχή μου. Ενδεχομένως να κυκλοφορούν τα βιβλία που προτείνω και από άλλους εκδοτικούς οίκους!

Στα χωράφια των Σλάβικων χωρών τριγυρνά τα θερινά απομεσήμερα η Κυρά του απομεσήμερου, γνωστή και ως Μάγισσα της μεσημβρίας. Τη φωνάζουν Poludnitsa (Poludnica, Polednice, Mittagsfrau), είναι ένας δαίμονας του μεσημεριού και θεωρούν πως μια συνάντηση μαζί της μπορεί να αποβεί μοιραία γιατί ίσως προκαλέσει σοβαρή θερμοπληξία, πόνους στον αυχένα ή ακόμη και τρέλα.

Η μοιραία συνάντηση

Η Κυρά του απομεσήμερου είναι η προσωποποίηση της κάψας των καλοκαιρινών μεσημβρινών ωρών που προκαλεί καρδιακή προσβολή. Ισοπεδωτική, αμείλικτη, ξελογιάστρα, τρομακτική. Παραφυλάει ανάμεσα στα ψηλά στάχια τους ανυποψίαστους χωρικούς που εργάζονται στα χωράφια. Περιμένει την κατάλληλη στιγμή που η κούραση θα τους καταβάλει, παρουσιάζεται μπροστά τους και χτυπάει! Άλλοτε περιμένει κάποιον ταξιδιώτη που ‘χει χάσει το δρόμο του και περιπλανιέται στα λιβάδια και τους αγροτικούς δρόμους τις ώρες που εκείνη κυριαρχεί. Όταν τον εντοπίσει ξέρει πως εκείνος δεν έχει καμιά ελπίδα γιατί μπήκε τόσο πρόθυμα στην επικράτειά της. Είναι δικός της!

Συχνά παίρνει τη μορφή μικρών στροβίλων σκόνης και φέρει δρεπάνι ή καμμιά φορά κλαδευτήρι. Άλλοτε μπορεί να εμφανιστεί ως γριά, πανέμορφη γυναίκα ή έφηβο κορίτσι. Η Κυρά του απομεσήμερου σταματά ανύποπτους ανθρώπους στα χωράφια και τους θέτει αινίγματα, τα οποία αν αποτύχουν να απαντήσουν ή αν επιχειρήσουν να ξεγλιστρήσουν από την ερώτηση αλλάζοντας θέμα τους κόβει το κεφάλι ή τους προκαλεί σοβαρή ασθένεια. Άλλες φορές πάλι τους απασχολεί συζητώντας μόνο μαζί τους και εξαντλώντας τους σκόπιμα για να τους κάνει πιο τρωτούς.

Μια τρομαχτική ιστορία για μικρά παιδιά – και όχι μόνο

Ο μύθος της Κυράς του απομεσήμερου χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον για να εκφοβίσει τα παιδιά και να τα κρατήσει μακριά από τα χωράφια που αυτόν τον καιρό είναι φορτωμένα με πολύτιμους καρπούς. Σε κάποιες περιοχές είναι γνωστή ως Κυρά της Σίκαλης, Κυρά του Καλαμποκιού ή γενικότερα Κυρά των σπόρων και οι αναφορές στο όνομά της σχετίζονται πάντα με την τιμωρία άτακτων παιδιών που περιπλανιούνται στα χωράφια και παίζουν ανάμεσα στα ψηλά στάχια τις καυτές καλοκαιρινές μέρες.

Έχει συντεθεί μάλιστα το 1896 και ένα συμφωνικό ποίημα με τίτλο: “The Noon Witch.Op. 108,B196″ από τον Antonin Dvořák, ο οποίος με τη σειρά του εμπνεύστηκε από το ποίημα: ” Polednice” του Karel Jaromir Erben. Η ιστορία έχει ως εξής. Μια μητέρα προειδοποιεί τον γιο της ότι αν δεν είναι υπάκουος θα καλέσει τη μάγισσα του μεσημεριού για να τον πάρει μακριά. Φυσικά το παιδί δε συμμορφώνεται (γιατί πώς αλλιώς θα ξετυλιχθεί η πλοκή;) και η μάγισσα ανταποκρίνεται στο κάλεσμα.

Η μάγισσα αυτή, που περιγράφεται ως φρικτό πλάσμα, απαιτεί το παιδί. Η μητέρα τρομοκρατείται, γιατί άλλο να χρησιμοποιείς δοξασίες και να έχεις τη βολή σου και άλλο να έρθεις σε επαφή με ένα αλλοκοσμικό πλάσμα! Η Μάγισσα του απομεσήμερου ξεκινά να τους καταδιώκει. Τελικά η μητέρα λιποθυμάει ενώ προσπαθεί να πιαστεί από το παιδί της. Αργότερα εκείνη την ημέρα όταν ο πατέρας φτάνει στο σπίτι, βρίσκει τη γυναίκα του λιπόθυμη με το νεκρό σώμα του γιου τους στην αγκαλιά της. Αυτό που συνέβει τελικά ήταν πως η μητέρα είχε πνίξει κατά λάθος τον γιο τους προστατεύοντάς τον από τη μάγισσα. Η ιστορία τελειώνει με το θρήνο του Πατέρα για το τρομερό γεγονός.

Ο καημός των Κυράδων του απομεσήμερου

Οι Poludnitsi (πληθυντικό του Poludnitsa) είναι αλλοκοσμικά πλάσματα που υλοποιούνται στο φυσικό πεδίο με την ενέργεια του Ήλιου. Γι’ αυτό και το καταμεσήμερο βρίσκονται στο απόγειο της δύναμής τους. Όσο ο Ήλιος φτάνει προς τη δύση του τόσο η δύναμή τους φθίνει και μετά το λυκόφως αποσύρονται στον αλλόκοσμο. Από εκεί αρέσκονται να παρακολουθούν την οικογενειακή ζωή των αγροτών και να φαντάζονται τους εαυτούς τους σε μια ανάλογη κατάσταση.

Οι Κυράδες του απομεσήμερου, λέγονται αλλιώς και σύζυγοι του καλαμποκιού και σύμφωνα με τη Σλάβικη παράδοση έχουν καημό να ζήσουν μια όμορφη οικογενειακή ζωή. Και επειδή αυτό δεν μπορούν να το έχουν δελεάζουν τους αγρότες και τα αγροτόπαιδα και τους ξεμοναχιάζουν στους αγρούς όταν ο Ήλιος μεσουρανεί. Φτιάχνουν σε απόμερα σημεία φωλιές που μοιάζουν με ανθρώπινα σπίτια και λαχταρούν να ζήσουν εκεί μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή με τους ανθρώπους που ξεμονάχιασαν.

Από τη στιγμή που μια Poludnitsa επιλέξει έναν άνθρωπο περιμένει από εκείνον να της προσφέρει μια οικογένεια. Και κάθε φορά που εκείνος δεν ανταποκρίνεται η Poludnitsa το θεωρεί ως προδοσία και ασέβεια. Μόνη περίπτωση να απαλλαγεί κάποιος από αυτά τα πλάσματα του Ήλιου είναι να τα εγκλωβίσει στη σκιά, να τους στερήσει την πηγή της δύναμής τους. Στην περίπτωση αυτή θα εξασθενούν αργά- αργά μέχρι να σβήσουν εντελώς.

Εσείς αν βρεθείτε μέσα στο καταμεσήμερο στην ύπαιθρο και πιάσετε με το μάτι σας μια γυναικεία, λευκοντυμένη μορφή να σας παρατηρεί μέσα από τα στάχια ή να περνά φευγαλέα στον αγρό, καλά θα κάνετε να βρείτε έναν δροσερό ίσκιο και να πιείτε αρκετό νερό μπας και προλάβετε να αποφύγετε μια πιο στενή συνάντηση μαζί της. Ελάχιστοι έχουν καταφέρει να τους ξεφύγουν όσο ο Ήλιος καίει ψηλά στον ουρανό. Μετά τη δύση του όμως η διαφυγή είναι ευκολότερη. Προσοχή όμως! Γιατί αν η Poludnitsa βρει το φυγά μετά την ανατολή του ήλιου τότε εκείνος θα έχει να αντιμετωπίσει το μένος της που τόλμησε να την εγκαταλείψει!

Εξευμενισμός

Οι Κυράδες του απομεσήμερου ζουν μέσα στα χωράφια με τα σπαρτά! Είναι πλάσματα συνυφασμένα με τον Ήλιο, τη γονιμότητα του εδάφους και την ανάπτυξη των φυτών. Έτσι οι χωρικοί δεν θέλουν να τις διώξουν εντελώς! Η πιο συνηθισμένη μέθοδος λοιπόν για να διαχειριστούν κάτι πολύ πολύ επικίνδυνο, αλλά και ιδιαιτέρως ωφέλιμο είναι ο εξευμενισμός. Τα παιδιά φτιάχνουν έτσι κούκλες από τα φύλλα του καλαμποκιού και τις προσφέρουν στις Κυράδες του απομεσήμερου! Τις ανακηρύσσουν προστάτιδες της κοινότητας ή της οικογένεια τους και ζητούν την προστασία της. Κάπως έτσι ίσως να γλυκάνουν την ψυχρή τους καρδιά και εκείνες να αρκεστούν στο σεβασμό και την προσοχή που τους προσφέρεται με αυτόν τον τρόπο.

Πηγές:

1. Ralston, William Ralston Shedden. The songs of the Russian people, as illustrative of Slavonic mythology and Russian social life. London: Ellis & Green. 1872. p. 147.
2. Dixon-Kennedy, Mike (1998). Encyclopedia of Russian and Slavic Myth and Legend. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. p. 227. ISBN 9781576070635.
3. Jones, Prudence; Pennick, Nigel (1995). A History of Pagan Europe. Routledge. p. 187. ISBN 978-1-136-14172-0.
4. Manfred Lurker (2004), The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons, Routledge, ISBN 978-0-415-34018-2
5. The Noon Witch”. www.antonin-dvorak.cz. Retrieved 6 October 2018.
6.  Kregor, Jonathan (2015). Program Music. Cambridge University Press. pp. 238-9. ISBN 9781107032521. Retrieved 6 October 2018.
7.  Burghauser, Jarmil, ed. (2013). Polednice/Die Mittagshexe/The Noon Witch/La fée du midi – Op. 108, B. 196 (1896). Petrucci Library Press. ISBN 9781608741083.
8. Shaun Hocking, Michael Kenway, Rob McCreary, and Matt Renton. (2013). Bestiary. The Witch Queen’s Revenge, p. 88–89. Paizo Publishing, LLC. ISBN 978-1-60125-497-9

Παραμονή του Mεσοκαλόκαιρου! Καθώς ο ήλιος δύει, μαζεύονται από τα γύρω μέρη άνθρωποι που κρατούν κλαδιά, φαγητό και ποτό και είναι στολισμένοι με γιρλάντες από κίτρινα μικρά λουλούδια (Το βοτάνι του Mεσοκαλόκαιρου). Ανεβαίνουν στους πέριξ λόφους και φτιάχνουν μια μεγάλη πυρά. Όσο η φωτιά φουντώνει, όλοι τρώνε, πίνουν και χορεύουν κυκλικά γύρω από τη φωτιά. Κάποιοι παίρνουν φόρα και πηδούν τελετουργικά πάνω από τις φλόγες. Μάτια λάμπουν, γέλια και τραγούδια αντηχούν!

 Όταν η φωτιά δυναμώσει για τα καλά και το φεγγάρι αγγίξει το απώγειό του, οι άνθρωποι ρίχνουν τις λουλουδάτες γιρλάντες μέσα στις φλόγες. Η μαγευτική μυρωδιά τους διαχέεται στον αέρα και τυλίγει τους μύστες. Κάποιοι βγάζουν φλεγόμενους κορμούς από την πυρά και τους αφήνουν να κυλήσουν από το λόφο. Με αυτή τη μαγική τους πράξη το κακό ξορκίζεται και η υγεία των ανθρώπων της κοινότητας , αλλά και η ευημερία των ζωντανών τους και των σοδειών τους εξασφαλίζεται.

Υπερεικόν το διάτρητον

Γνωστό και ως αγκάθι του Αι-Γιάννη, αλλά και ως βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο, το κίτρινο αυτό άνθος είναι ένα πολύ ανθεκτικό αγριολούλουδο που κάνει την εμφάνισή του σε δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις καθώς και στην άκρη των δρόμων σε πολλές εύκρατες περιοχές του πλανήτη μας.

Το βοτάνι του Mεσοκαλόκαιρου είχε ανέκαθεν ξεχωριστή θέση στις δοξασίες και τις θρησκευτικές παραδόσεις των λαών. Στην αρχαιότητα οι Έλληνες το τοποθετούσαν πάνω από τα είδωλά τους για να ξορκίζουν το κακό. Ενδεχομένως από αυτήν του τη χρήση πήρε και την ονομασία του Υπέρ-εικόνα, δηλαδή πάνω από την εικόνα. Αργότερα η ονομασία έγινε Υπερεικόν και κατά τη χριστιανική εποχή συνέχισε να κρεμιέται πάνω από θρησκευτικές εικόνες για προστασία από το κακό. Για αυτόν τον λόγο είναι γνωστό και ως Scare-Devil και Fuga Daemonum.

Μπορούμε να φανταστούμε την Εκάτη, την Κίρκη, τη Μήδεια και άλλες ξακουστές αρχαίες μάγισσες να συλλέγουν αυτό το βοτάνι από την Ελληνική Γη στο διάστημα μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου και να το αποστάζουν ή να το εκχυλίζουν για να το χρησιμοποιήσουν στα φίλτρα και τα ξόρκια τους.

Δοξασίες για το Βάλσαμο

Στην Τευτονική Μυθολογία το βοτάνι αυτό είναι ιερό στον Badler, τον Ηλιακό Θεό, λόγω του έντονου κίτρινου χρώματός του ,αλλά και λόγω της ανθοφορίας του στην περίοδο κοντά στο Θερινό Ηλιοστάσιο. Συλλέγεται παραδοσιακά τις μέρες αυτές και κρεμιέται πάνω από τις πόρτες και παραθύρια για να διώχνει αλλοκοσμικά πλάσματα όπως τα Imps ή φυλάγεται μέσα σε τσέπες για να προστατεύει από τους κεραυνούς και τις μαγικές επιθέσεις.

Στη νήσο Wight, τα πράγματα αντιστρέφονται λιγουλάκι. Αντί για να προστατεύει από τα κακά δαιμόνια, τα προσελκύει! Έτσι, αν πατήσει κάποιος, λένε, στο φυτό μετά το σούρουπο, ξεπροβάλει ένα φασματικό άλογο από τις ρίζες του φυτού, σε παίρνει στην πλάτη του και καλπάζεις μαζί του ολονυχτίς.

Στην προχριστιανική Ευρώπη το Θερινό Ηλιοστάσιο γιορταζόταν με μια μείξη Κέλτικων και Σαξονικών παραδόσεων και Δρουιδικών τελετών. Όταν αργότερα επικράτησε το Χριστιανικό δόγμα, οι διάφορες αυτές παγανιστικές παραδόσεις ενσωματώθηκαν στις χριστιανικές μέσω του Αγίου Ιωάννη του βαπτιστή, η γέννηση του οποίου γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου, δηλαδή την Τρίτη μέρα του Ηλιοστασίου. Έτσι οι εορτασμοί του Ηλιοστασίου μετονομάστηκαν σε εορτασμούς των φωτιών του Αι-Γιάννη και το βοτάνι του Ηλιακού Θεού ανακηρύχθηκε ιερό στον Αι-Γιάννη, ο οποίος του έδωσε, σύμφωνα με την εκκλησία, όλες τις θεραπευτικές του ιδιότητες.

Ένα Ηλιακό βότανο

Πέραν του έντονου, φωτεινού κίτρινου χρώματός του, το λουλούδι του φυτού αυτού έχει και κάποια άλλα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Είναι ηλιοτροπικό, δηλαδή ακολουθεί το ηλιακό φως στρεφόμενο προς την πηγή του. Το βοτάνι του Mεσοκαλόκαιρου έχει επουλωτική δράση σε τραύματα και αντικαταθλιπτική επίδραση λαμβανόμενο εσωτερικά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως κάθε άνθος του φυτού αυτού είναι ένας μικρός Ήλιος.

Στην Ελλάδα το χρησιμοποιούμε περισσότερο ως εκχύλισμα σε ελαιόλαδο, το γνωστό μας σπαθόλαδο, παρά ως αφέψημα. Για να φτιάξετε σπαθόλαδο μαζέψτε της μέρες κοντά στο Θερινό Ηλιοστάσιο τα άνθη του φυτού και τοποθετήστε τα σε διαφανές γυάλινο δοχείο. Καλύψτε τον όγκο των ανθών με καλής ποιότητας ελαιόλαδο και κλείστε καλά το δοχείο. Αφήστε το στον ήλιο 2 με 3 βδομάδες, ανακινώντας που και που το περιεχόμενο του του δοχείου. Όταν είναι έτοιμο το εκχύλισμα, θα έχει αποκτήσει ένα όμορφο κόκκινο χαρακτηριστικό χρώμα. Τότε μπορείτε να το σουρώσετε και να το φυλάξετε σε νέο καθαρό και απολύτως στεγνό δοχείο για αρκετό καιρό. Είναι ιδανικό για τραύματα και εκδορές αλλά θέλει προσοχή η εφαρμογή του γιατί μπορεί να δημιουργήσει φωτοευαισθησία στο δέρμα. Γι αυτό είναι καλό να μην εφαρμόζεται όταν πρόκειται τις επόμενες να εκτεθούμε στον ήλιο.

Πηγές :

1. Durant, Mary. 1976. Who Named the Daisy? Who Named the Rose? Dodd, Mead and Co., New York. 214 p.
2. George, A. 1942. Manual of Weeds. The Macmillan Co., New York. 593 p.
3. Haughton, C. S. 1978. Green Immigrants. Harcourt Brace Jovanovich, Inc., New York. 450 p.
4. Hickman, J. C., ed. 1993. The Jepson Manual, Higher Plants of University California Press, Berkeley. 1400 p.
5. LeStrange, R. 1977. A History of Herbal Plants. Angus and Robertson, Publishers, London. 304 p.
6. Sampson, A. W, and K. W. Parker. 1930. St. Johnswort on range lands in California. Calif. Agr. Exp. Stn. Bull. 503.

Αυτή είναι η ιστορία της Ceridwen, μιας πανέμορφης Ουαλής μάγισσας, με ταλέντο στις μεταμορφώσεις, την οποία δημιούργησε ο Taliesin, ο πιο φημισμένος Βάρδος της Ουαλίας.

Η Ceridwen λοιπόν, ζούσε κοντά στη λίμνη Bala της Βόρειας Ουαλίας και ήταν κάτοχος του μαγικού τσουκαλιού της ποιητικής έμπνευσης και κατείχε άριστα την τέχνη της μεταμόρφωσης. Ήταν μητέρα μιας  πανέμορφης κόρης, της Creirwy και ενός κακάσχημου γιού, του  Morfran. Η Ceridwen θέλησε να δώσει στον γιό της περίσσεια σοφία προς αντιστάθμιση της ανείπωτης ασχήμιας του.

Έτσι έβαλε το μαγικό της τσουκάλι στη φωτιά και ξεκίνησε να φτιάχνει ένα περίπλοκο και απαιτητικό φίλτρο. Ένα φίλτρο που θα χάριζε απίστευτη σοφία και ποιητική έμπνευση. Όμως το φίλτρο αυτό χρειαζόταν να βράζει για ένα ολάκερο έτος και μια μέρα. Έβαλε λοιπόν ένα αγόρι να φροντίζει το μαγικό φίλτρο όσο αυτό θα έβραζε. Το αγόρι το λέγαν Gwion Bach και μια μέρα, καθώς ανακάτευε το φίλτρο αφαιρέθηκε, με αποτέλεσμα να πεταχτούν τρείς σταγόνες από το μαγικό φίλτρο στον αντίχειρά του και να τον τσουρουφλίσουν. Ενστικτωδώς έφερε το δάχτυλό του στο στόμα του για να το ανακουφίσει από τον πόνο και αυτομάτως απέκτησε τη σοφία και τη γνώση που η Ceridwin προόριζε για τον γιό της.

Οι περιπέτειες του Taliesin

Δε χρειάζεται να έχει κάποιος απίστευτη σοφία για να ψυλλιαστεί πως η Ceridwen θα γινόταν έξαλλη μόλις το μάθει. Έτσι ο Gwion άρχισε να τρέχει για να γλιτώσει. Φυσικά η Ceridwen το έμαθε και κάπως έτσι ξεκίνησε ένα επικό κυνηγητό! Ο  Gwion λόγω του μαγικού φίλτρου απόκτησε μαγικές δυνάμεις και μεταμορφώθηκε σε κουνέλι για να τρέχει γρηγορότερα. Η Ceridwen μεταμορφώθηκε σε θηλυκό κυνηγόσκυλο και συνέχισε την καταδίωξη.

Λίγο πριν η Ceridwen πιάσει τον Gwion εκείνος πήδηξε στο ποτάμι και μεταμορφώθηκε σε σολομό. Αλλά η Ceridwen χύμηξε πάνω του με τη μορφή της ενυδρίδας. Και ο Gwion πετάχτηκε από το νερό ως τρυποφράκτης και η Ceridwen στο κατόπι του ως ξεφτέρι. Απελπισμένος βρήκε καταφύγιο σε έναν αχυρώνα και κρύφτηκε ως σπόρος καλαμποκιού, σκεπτόμενος πως έτσι θα περάσει απαρατήρητος. Όμως εκείνη μεταμορφώθηκε σε μια μαύρη, μεγάλη, κότα, τον βρήκε και τον κατάπιε.

Λόγω της επίδρασης του μαγικού φίλτρου, ο Gwion δεν πέθανε, αλλά παρέμεινε μέσα στην κοιλιά της μάγισσας και εκεί μέσα ξεκίνησε να μεγαλώνει! Όταν γεννήθηκε ήταν ένα πανέμορφο μωρό. Η Ceridwen λυπήθηκε να το βλάψει και έτσι τον έβαλε, τυλιγμένο με τομάρια ζώων, μέσα σε ένα βαρκάκι και τον πέταξε στον Ωκεανό, γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως δε θα πάθει κακό. Όντως, το παιδί, αφού περιπλανήθηκε για χρόνια πολλά στριφογυρίζοντας στον Ωκεανό και παραδόξως χωρίς να γεράσει ούτε μια μέρα, σώθηκε. Ξεβράστηκε στις Ουαλικές ακτές και βρέθηκε από κάποιον τοπικό πρίγκηπα. Το μωρό μπορούσε να συνθέτει πανέμορφα ποιήματα, παρά το μικρό της ηλικίας του. Όταν μεγάλωσε δε, έγινε ο διάσημος βάρδος Taliesin.

Η ιστορία του Taliesin :

Πολλές ιστορίες που αποδίδονται στον ξακουστό Βάρδο Taliesin έχουν χρονολογηθεί σε μεταγενέστερες περιόδους (12ο-13ο αιώνα κ.χ.), πιθανόν από ποιητές που οικιοποιήθηκαν το όνομα του. Ο Taliesin πιστεύεται ότι έζησε μεταξύ 534 κ.χ. και 599κ.χ. Ήταν αρχι-βάρδος στις αυλές τουλάχιστον τριών βασιλιάδων της Βρετανίας, και σχετίζεται με το Βιβλίο του Taliesin, ένα κείμενο από τον 10ο αιώνα που περιέχει τα ποιήματά του.
Η ζωή του Taliesin μυθοποιήθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα από τον Elis Gruffydd, ο οποίος άντλησε στοιχεία από την Κελτική λαογραφία και την υπάρχουσα προφορική παράδοση.

O Pagan folk μουσικός Damn the Bard εξιστορεί με το δικό του μοναδικό τρόπο τον μύθο αυτό στο μουσικό κομμάτι “Ceridwen and Taliesin”. Η ιστορία της Ceridwen και του Taliesin:

Ceridwen: Μάγισσα και Θεά

Η Ceridwen εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως μια μάγισσα στην ιστορία του Taliesin. Αναφορές στην Ceridwen και το τσουκάλι της που βρέθηκαν σε έργα του 12ου αιώνα παρουσιάζουν την Ceridwen όχι ως απλή μάγισσα, αλλά ως μια Θεά της ποίησης. Ο βικτοριανός ποιητής Thomas Love Peacock έγραψε επίσης ένα ποίημα με τίτλο: Τhe Cauldron of Ceridwen. Αργότερα οι συγγραφείς την αναγνώρισαν ως Θεά του Κέλτικου πανθέου. Ενώ ο Robert Graves την ενσωμάτωσε στην αντίληψή του για την τριπλή Λευκή Θεά.

Όντας μια δύναμη καταστροφής και μεταμόρφωσης και έχοντας στην κατοχή της το τσουκάλι της αναγέννησης, είναι η σκοτεινή μορφή της Θεάς, η σκοτεινή μητέρα. Στη Wicca, η Ceridwen είναι Θεά της αλλαγής, της αναγέννησης και του μετασχηματισμού και το τσουκάλι της της συμβολίζει τη γνώση, τη σοφία και την έμπνευση.

Πηγές:

• The Tale of Gwion Bach’ from ‘The Mabinogi and Other Medieval Welsh Tales’ edited and translated by Patrick K. Ford, 1997, 2019
• ‘The tale of Taliesin’ from ‘The Mabinogi and Other Medieval Welsh Tales’ edited and translated by Patrick K Ford, 1997, 2019
• Edward Davies (1809). The Mythology and Rites of the British Druids
• Charles Isaac Elton, Origins of English History, B. Quaritch, 1882, p.253
• Ronald Hutton, The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft
• Ronald Hutton, The Pagan Religions of the Ancient British Isles: Their Nature and Legacy