Όταν ακούμε τη λέξη Λαβύρινθος συνήθως μας έρχεται στο μυαλό κάποιο μέρος με πολλούς διαδρόμους, ίσως σκοτεινό και με ένα τέρας της φαντασίας μας να καραδοκεί. Οι λαβύρινθοι ανέκαθεν ανέγειραν περίπλοκα συναισθήματα στους ανθρώπους. Πριν μπει κανείς όμως στην αναζήτηση για την σημασία τους, πρέπει να γίνει μια μικρή περιγραφή της έννοιας αυτής.

Υπάρχουν δύο είδη λαβυρίνθων: ο μονοδρομικός, επτά (συνήθως) ελιγμών και ο πολλαπλών διαδρόμων και αδιεξόδων. Στην ελληνική γλώσσα δεν γίνεται κάποιος διαχωρισμός ως προς το είδος, έτσι ο πρώτος ονομάζεται «Κλασικός Λαβύρινθος» (labyrinth), ενώ ο επόμενος με τα αδιέξοδα, απλά «Λαβύρινθος» (maze) (εικ. 1).

• 

Μέχρι την εποχή της Αναγέννησης, περίπου τον 16^ο αιώνα μκχ, η μορφή λαβυρίνθου που επικρατεί είναι του κλασικού, ενώ ο περίπλοκος εμφανίζεται αργότερα χρονικά. Το σχήμα αυτό, εντοπίζεται από τα προϊστορικά χρόνια, ενδεικτικά, στην Αίγυπτο, στον ελλαδικό χώρο, στο Περού, στην Ισπανία, στην Συρία και αλλού. Φυσικά, υπάρχουν πολλά ακόμη μέρη στον κόσμο όπου κανείς μπορεί να εντοπίσει ευρεία χρήση του λαβυρίνθου. Από μικρά φυλακτά που βοηθούν τις γυναίκες στον τοκετό στην Ινδία, καλάθια της φυλής Hοpi στην Νότια Αμερική (εικ. 2), έως μεγαλιθικά μνημεία σε Σκανδιναβία και Ινδία (εικ. 3).

Ο Λαβύρινθος στην αρχαιότητα

Το όνομα του συμβόλου κατά μια υπόθεση, προέρχεται από την λέξη λας (=πέτρα) ή λάβρυς (σημ. διπλός πέλεκυς) από τον χώρο δηλαδή, στον οποίο υπάρχουν πολλοί διπλοί πελέκεις. Όλοι γνωρίζουν τον μύθο κατά τον οποίο, στο ανάκτορο της Κνωσού υπήρχε ο λαβύρινθος όπου μέσα του φύλαγε τον τρομερό Μινώταυρο. Στην θεώρηση όπου το ίδιο το κτιριακό συγκρότημα της Κνωσού είναι ο λαβύρινθος τον θρύλων, καταλαβαίνει κανείς την συσχέτιση με το όνομα του συμβόλου, αφού σε πολλά σημεία του, υπάρχουν απεικονίσεις, εγχαράξεις (εικ. 4) και αυτούσιοι οι διπλοί πελέκεις. Συνεπώς η σύνδεση του συμβόλου του λαβυρίνθου, με τον λαβύρινθο ως τόπο, γίνεται με αρκετούς τρόπους.

Από τα αρχαιότερα ευρήματα τα οποία μπορούν να χρονολογηθούν, είναι μια πινακίδα γραμμικής Β’ από την Πύλο, του 1200 πκχ (εικ. 5), με αναπαράσταση του λαβυρίνθου με επτά ελιγμούς, σε τετράγωνη απόδοση. Το σχήμα που επιλέχτηκε, δεν αλλάζει την ποιότητα ή τη σημασία του συμβόλου. Σχηματικά αντίστοιχος είναι εκείνος στο Kambainallur της Ινδίας (εικ. 3), με διαστάσεις 80×80μ, που εικάζεται πως είναι 2500 χρονών. Η βιβλιογραφία βρίθει παραδειγμάτων σχηματικής απόδοσης λαβυρίνθων, αλλά και μεγαλιθικών κατασκευών, οι οποίες μπορούν να περπατηθούν και πάνε πίσω έως και 5000 χρόνια.

Ο Λαβύρινθος της ψυχής

Ο Carl Jung απέδωσε την ικανότητα των ανθρώπων που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη και χρονικές περιόδους της αρχαιότητας, να απεικονίσουν το ίδιο περίπλοκο σχήμα, στο Συλλογικό Ασυνείδητο. Σύμφωνα με τον ίδιο, η περιοχή αυτή έξω από τα βιώματα του ατόμου, περιέχει κοινά αρχέτυπα για όλους, που εμφανίζονται με την μορφή συμβόλων, μύθων και ονείρων. Αν και έχουν γίνει πάμπολλες υποθέσεις, η ακριβής σημασία του λαβυρίνθου παραμένει μυστήριο. Η Eloise Philpot, έχει διατυπώσει την θεωρία του ημερολογίου, ότι δηλαδή το σύμβολο είναι αναπαράσταση του χρόνου που κινείται μέσα στο έτος και πως οι ελιγμοί αντιπροσωπεύουν τα ηλιοστάσια, τις ισημερίες και τις εποχές.

Ο Graham King του Μουσείου Μαγείας του Boscastle στην Κορνουάλη, συνδέει τα μεγαλιθικά μνημεία αλλά και την σχηματική αναπαράσταση λαβυρίνθων σε πέτρες, με την επικοινωνία με πνεύματα, αλλοκοσμικές οντότητες και άλλες διαστάσεις ύπαρξης. Λέγεται πώς σε ανάλογα μέρη στην Ν. Γαλλία, την Δανία και την Ιρλανδία, οι επαφές αυτές γίνονται με μεγαλύτερη ευκολία. Από μία άλλη πλευρά, η σχέση του λαβυρίνθου με τους διπλούς πελέκεις, πλέκει μια σύνδεση με τα δίπολα. Το μηνοειδές σχήμα των πελέκεων, με αριστερά την χάση του φεγγαριού ως θάνατο και δεξιά την γέμιση ως ζωή, η διαφορά όταν κάποιος είναι εξωτερικά και εσωτερικά του λαβυρίνθου, τον εγκλεισμό και την ελευθερία, ακόμη και την απεικόνιση της Μητέρας Θεάς της Μινωικής Κρήτης (η ονομαζόμενη και Πότνια θηρών)

[εικ. 7,8] να κρατά τα εν λόγω διπλά τσεκούρια, ανάγει τον λαβύρινθο σε μια είσοδο προς έναν άγνωστο κόσμο, στον κάτω ή έσω κόσμο. Η άποψη αυτή, αν και πολύ συνειρμικά σχηματισμένη δίνει μια πρώτη ιδέα για την δύναμη που προσδίδεται στο σύμβολο. Σίγουρα η χρήση του συμβόλου δεν είναι μόνο μια, όμως είναι αδιαμφισβήτητη η δύναμή του.

Ο Λαβύρινθος στην τελετουργία

Ο Robert Barzan, έχει συνδέσει κάθε διαβατήρια τελετή (γέννηση, θάνατος, αναγέννηση, τον κύκλο του έτους) με τον «Ιερό τόπο» του λαβυρίνθου. Το περπάτημά με το φυσικό σώμα, αποδιοργανώνει την σκέψη σε τέτοιον βαθμό, που αλλάζει την κατάσταση συνειδητότητας. Κατά την κίνηση προς το χάος, ο εσώτερος νους «ανοίγει», βρίσκεται σε μιαν ανώτερη διάσταση. Σε αρκετούς πολιτισμούς οπού υπάρχει ο μύθος του λαβυρίνθου, οι φιγούρες που βρίσκονται στο κέντρο, είναι συνήθως τρομακτικές (Μινώταυρος, Ravana, κ.α.), μα το τέρας που κατοικεί εκεί, θα μπορούσε να είναι τα κρυφά κομμάτια του εαυτού. Του Σκιερού/Ανώτερου/Εσώτερου Εαυτού, εκείνου που φοβούνται οι περισσότεροι να αντιμετωπίσουν και που με κόπο πρέπει να γίνει αντιληπτός και εν συνεχεία αποδεκτός από τον Συνειδητό Εαυτό.

Αρκετές σκέψεις πάνω στο θέμα, θέλουν τον λαβύρινθο να περπατείται μονάχα από τους μυημένους.

Οι στροφές και η έλλειψη προσανατολισμού, προστατεύουν το κέντρο από όσους δεν είναι έτοιμοι να το αντιμετωπίσουν. Για παράδειγμα, οι σαμάνοι ως άνθρωποι μυημένοι, χρησιμοποιούν τον δρόμο αυτόν προς την μήτρα/ σπηλιά της Μητέρας θεάς, ώστε να λάβουν οράματα και πνευματική αναγέννηση. Βιώνουν έναν συμβολικό θάνατο καθώς περπατούν προς το κέντρο, μόνο για να αναγεννηθούν κατά την έξοδο, όντες ένα με τον Ανώτερο Εαυτό.

Εκείνοι που εισέρχονται αμύητοι και βγαίνουν νικητές, όπως ο Θησέας, που με την βοήθεια της ιέρειας της Μητέρας θεάς , Αριάδνης, κατάφερε να βγει νικητής από τον λαβύρινθο, είναι οι ήρωες. Οι υπόλοιποι, αν επιδιώξουν να εισέλθουν, δεν καταφέρνουν να βγουν ποτέ.

Ο Λαβύρινθος ως θεραπευτικό εργαλείο

Μια σύγχρονη προσέγγιση, φέρνει την πρακτική του Ρέικι στην πνευματική εργασία με τον λαβύρινθο. Με την πίστη ότι η Κοσμική Ενέργεια είναι προσβάσημη με κάθε μορφής σύνδεση, το Ρέικι είναι μια τέτοια πόρτα. Η Robin Fuerst δίνει τις ιδιότητες των επτά chakras σε κάθε έναν ελιγμό του λαβυρίνθου. Η πορεία προς το εσωτερικό, αποδεσμεύει το πνεύμα του ατόμου από προκαταλήψεις που ίσως είχε για την εμπειρία που πρόκειται να βιώσει και σαν άλλη τεχνική Gassho γειώνει την ενέργεια. Οι ανησυχίες παύουν και η σκέψη παραμένει στο τώρα.

Ο λαβύρινθος είναι ένα μονοπάτι προς τα μέσα, προς τον εαυτό. Φτάνοντας στο κέντρο, υπάρχει ο χρόνος για να σταματήσει και να συλλογιστεί κανείς. Στην απόλυτη ησυχία υπάρχει η γνώση, γίνεται η λήψη της θεραπευτικής ενέργειας. Στο τρίτο μέρος, αυτό της επιστροφής, κάθε βάρος έχει μείνει πίσω και οι απαντήσεις έχουν δοθεί. Ο άνθρωπος βγαίνει έξω με ανάλαφρη καρδιά και νέο σκοπό. Η αντιστοιχία των chakras και των ελιγμών, είναι η εξής (εικ. 10):

Το HSZSN ενώνει το ασυνείδητο σε παγκόσμιο επίπεδο άρα επανέρχεται και επιβεβαιώνεται η θεωρία του Jung για το Συλλογικό Ασυνείδητο και η σημαντικότητα του λαβυρίνθου σαν αρχετυπικό σύμβολο.

Περπατώντας το Λαβύρινθο

Αν κάποιος θέλει να βιώσει την πορεία του λαβυρίνθου αλλά δεν έχει δυνατότητα να πάει με το φυσικό του σώμα σε κάποιον, υπάρχουν οι δακτυλικοί λαβύρινθοι (finger walking labyrinths), που είναι είτε ζωγραφισμένοι είτε ανάγλυφοι. Ο περπατητής, ακολουθεί την διαδρομή με το δάκτυλο, κάνοντας νοερά το ταξίδι προς το κέντρο και πίσω. Για τον σχεδιασμό του, μπορεί να ακολουθηθεί το σχέδιο της εικόνας 11. 

Όπως είναι φυσικό, έχουν γίνει αρκετές έρευνες για τον αντίκτυπο της πορείας στον λαβύρινθο. Σε μια από αυτές, ο John Rhodes, έχοντας συλλέξει τα αποτελέσματα από άτομα που ολοκλήρωσαν την διαδρομή, καταλήγει στο ότι, όσοι περπατούν τον λαβύρινθο εξέρχονται γειωμένοι, λιγότερο ανήσυχοι, με ένα αίσθημα ηρεμίας. Συνεπώς οι θετικές αντιδράσεις που βιώνει το σώμα, οδηγούν στην καλύτερη επαφή και αλληλεπίδραση με το πνεύμα.

Σε αρκετά πανεπιστήμια, όπως είναι το La Trobe και το Charles Sturt στην Αυστραλία, στήνονται λαβύρινθοι για όποιον επιθυμεί να βιώσει την εμπειρία. Το προσωπικό και οι φοιτητές, συχνά παρατηρείται να βρίσκονται εντός τους, σε μια ήρεμη βόλτα. Το σύμβολο και η διαδικασία της πορείας μέσα του και πίσω, χρησιμοποιείται από άτομα διαφόρων παραδόσεων, θρησκειών και πεποιθήσεων. Οι ίδιοι όταν ερωτήθηκαν, ανέφεραν πως, όταν βρίσκονται μέσα, οι ηχορύπανση μοιάζει μηδαμινή, ενώ οι ήχοι της φύσης εντονότεροι. Επίσης, σταθερά αναφέρονται η μείωση του στρες και η αίσθηση ηρεμίας κατά την έξοδο. 

Σπειροειδής χορός

Ο λαβύρινθος, έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές και ανθρώπους του πνεύματος ανά τα χρόνια. Το ιδιαίτερο σχήμα του που θυμίζει σπείρα, η κίνηση προς το εσωτερικό με κάθε τι άβολο που κρύβει στο κέντρο, έχουν προσδώσει στην μορφή του αισθήματα δέους και δύναμης. Είναι όμως οι τοίχοι του που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, ή μήπως ο χώρος που βαδίζεται; Οι άνθρωποι του αρχαίου ελλαδικού χώρου, δεν αντιλαμβάνονταν τον κενό χώρο με τον ίδιο τρόπο που γίνεται αντιληπτός σήμερα.

Δεν ήταν ένα κενό διάστημα, αλλά έπαιρνε σχήμα από την κίνηση που γινόταν μέσα σε αυτό. Αρκετοί αναφέρουν πως ο χορός συσχετίζεται με τον λαβύρινθο και πως οι τελετουργίες που λάμβαναν χώρα μέσα του, ήταν χορευτικές ή αποτελούνταν από έντονες κινήσεις. Μεγάλο μέρος των παραδοσιακών Κρητικών χορών, μέχρι και την εποχή αυτή, ακολουθούν το μοτίβο από άτομα σε κύκλο ή σπείρα που ενώνονται στα χέρια και επαναλαμβάνουν τον ίδιο βηματισμό. Μοιάζει να μένει αναλλοίωτο από την μινωική εποχή. Η εικόνα 12, προέρχεται από τον θολωτό τάφο στο Καμηλάρι (1650πκχ) και πιθανολογείται πως πρόκειται για ταφικές τελετές νεκρολατρείας.

Βέβαια ο χορός, είχε υψηλή θέση στα τελετουργικά της εποχής, μερικά των οποίον εικάζεται πως είναι εκείνα της Θεοφανίας (η εμφάνιση της Μεγάλης θεάς), του κύκλου της βλάστησης και της λατρείας της φύσης γενικότερα.

Συμπερασματικά, ο λαβύρινθος μοιάζει να είναι ένας από τους τρόπους προσέγγισης του Θείου, με την παύση των καθημερινών σκέψεων και το βύθισμα μέσα στον εαυτό. Η πορεία ξεκινά όταν αρχίζει κανείς να αναζητά την γνώση. Έτσι εισέρχεται στον λαβύρινθο γιατί εκείνος είναι το μονοπάτι του, η δική του πορεία προς αυτήν. Ίσως στην διαδρομή αυτή, βρει την Θεά. Όμως ο δρόμος για την επικοινωνία είναι δύσκολος και παρότι η κατεύθυνση μονή, είναι πολύ εύκολο να χαθεί ο προσανατολισμός.

Η πορεία προς τα μέσα είναι η ζωή. Το κέντρο, είναι το σημείο μέσα στο οποίο όλα ολοκληρώνονται, ο θάνατος ίσως. Η ψυχή βρίσκεται εκεί στην πιο αγνή της ύπαρξη, είναι το μέρος όπου έρχεται σε επαφή με την θεά, το σημείο που η ψυχή, έχει αποδεχτεί κάθε πλευρά και έκφανσή της. Όταν ολοκληρωθεί το ταξίδι, το μόνο που απομένει είναι η ελευθερία. Η «αναγέννηση» του εαυτού, η ολοκλήρωση έχει επιτευχθεί και ακολουθεί η επιστροφή στον έξω κόσμο.

Ως ολοκληρωμένος άνθρωπος, ως Iέρεια, ως ήρωας.

Βιβλιογραφία:

• Barzan Robert, The Labyrinth: Doorway to the Sacred, 2016
• Christensen Tina, Mindfulness Practice and the Labyrinth Experience in a University Setting, in Australian Labyrinth Network, 2015
• Fuerst Robin, Reiki and the Labyrinth
• Greenwood Elizabeth (LaVeda Lewis Highcorrell), The Five Mystic Secrets, 2009
• Jewitt Clement, Labyrinth: Myth, Meaning and Symbol, 2003
• Jung Carl, Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, 1998
• Hermann Kern, Through the Labyrinth: Designs and Meanings Over 5,000 Years, 2000
• Lucas Philip Charles, Constructing Identity with Dreamstones: Megalithic Sites and Contemporary Nature Spirituality, in Nova Religio, Vol. 2, 2007
• Μanonmani Sugavana Murugan, Megalithic Labyrinth of Kambayanallur, https://www.academia.edu/8741765/KAMBIYANALLUR_LABYRINTH
• Philpot Eloise, The Labyrinth as Time Art, in Athens Journal of Humanities and Arts, Vol. 3, 2016
• https://www.athensjournals.gr/humanities/2016-3-2-1-Philpot.pdf
• Rhodes John, Commonly reported effects of Labyrinth Walking, in Labyrinth Pathways, 2008
• Sjöö Monica, Mor Barbara, The Great Cosmic Mother: Rediscovering the Religion of the Earth, 1991
• Stallbaum Nadja, From Chaos to Cosmos: Through the Cretan Labyrinth, 2014
• Δημοπούλου – Ρεθεμιωτάκη Νότα, Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, 2005
• Παλυβού Κλαίρη, Στον απόηχο του Μινωικού λαβυρίνθου, ευφάνταστα συστήματα κυκλοφορίας πολλαπλών (και όχι περίπλοκων) επιλογών, ομιλία 2018

---

Η ανθρωπότητα λατρεύει τον Ήλιο από τότε που είδε την πρώτη ανατολή. Σε πολλές παγανιστικές παραδόσεις, εκτός από την λατρεία της Σελήνης, υπάρχει και η λατρεία του Ήλιου ως ουράνιο σώμα. Σε κοινωνίες που ήταν κυρίως γεωργικές και εξαρτιόνταν από τον Ήλιο για την επιβίωσή τους δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο ήλιος θεοποιήθηκε. Ο Ήλιος ήταν, και εξακολουθεί να είναι πηγή φωτός, δύναμης, ενέργειας και ζεστασιάς.

Σε πολλές Wiccan παραδόσεις, ο Ήλιος είναι μία από τις πολλές όψεις του Θεού, που παραδοσιακά παρουσιάζεται με την μορφή του Κερασφόρου Θεού. Ο Θεός είναι η αρσενική όψη της πρωταρχικής θεότητας και είναι ίσος με τη Θεά, την θηλυκή όψη της πρωταρχικής Θεότητας. Είναι παιδί, αδερφός και σύντροφος της Θεάς. Είναι ο Άρχοντας του Χώρου και του Χρόνου ο οποίος κατά τη διάρκεια του Μαγικού Έτους των Wiccans παρουσιάζεται με διαφορετικές μορφές.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ

Ο Ήλιος φέρνει τα πάντα στο φως και τα καθιστά ορατά. Αυτός ίσως και να ναι και ο λόγος που έχει αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου τόση μεγάλη μεταφυσική σημασία. Σε κάθε μυθολογία υπάρχει και μια Ηλιακή Θεότητα. Η λαογραφία κάθε περιοχής θρίβει από ηλιακούς συμβολισμούς. Υπάρχουν πολλοί αρχαίοι ιεροί χώροι και αρχιτεκτονικές δομές που φαίνεται να έχουν κατασκευαστεί εν όλω ή εν μέρει για να λατρεύουν τον Ήλιο ως ουράνιο σώμα, αλλά και Ηλιακούς Θεούς. Πέτρινοι κύκλοι όπως το Stonehenge, πυραμίδες αλλά και κτήρια, όπως ο Ναός του Καρνάκ, είχαν σχεδιαστεί για να ευθυγραμμίζονται με τη θέση του Ήλιου στα Ηλιοστάσια και στις Ισημερίες.

Στα Απαλάχια Όρη, υπάρχει μια δεισιδαιμονία πως αν σκουπίζουμε το σπίτι μας μετά τη δύση του ήλιου, τότε είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε μια ζωή φτώχειας. Ενώ όσοι ισχυρίζονται πως ξέρουν να διαβάζουν τον καιρό λένε πως εάν ο ήλιος λάμπει κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, αυτό σημαίνει ότι θα βρέξει ξανά την ίδια ώρα την επόμενη μέρα. Μια κόκκινη ανατολή προμηνύει ότι η βροχή έρχεται σύντομα.

ΗΛΙΑΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

Στην Αρχαία Αίγυπτο, ο Ήλιος ήταν πηγή ζωής και οι άνθρωποι τιμούσαν και λάτρευαν τον Θεό Ρα. Είχε ανθρώπινο σώμα με κεφάλι γερακιού, στην κορυφή του οποίου έφερε έναν ηλιακό δίσκο. Σύμφωνα με την αιγυπτιακή μυθολογία, ο θεός Ρα ήταν ο δημιουργός των θεών, των ανθρώπων και όλου του κόσμου. Έμβλημά του ήταν ο Ήλιος, το σύμβολο της ζωής, του φωτός και της γονιμότητας. Έδρα λατρείας του υπήρξε η πόλη Αννού ή όπως οι αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν : η Ηλιούπολη. Ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αιγύπτου και επομένως προστάτης των Φαραώ.

Οι Αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν τον Τιτάνα Ήλιο, γιο του Υπερίωνα και της Ευρυφαέσσας και αδελφό της Σελήνης και της Ηούς. Ο Ήλιος παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με τον Θεό Ρα των Αιγυπτίων. Κάθε ημέρα ανέβαινε στο άρμα του, που έσερναν τέσσερα πύρινα άλογα, εμφανιζόταν το πρωί από έναν κόλπο του Ωκεανού, ταξίδευε ακούραστα όλη την ημέρα και φώτιζε τη γη  και το βράδυ κρυβόταν και πάλι στον Ωκεανό ή κάτω από τη Γη. Το νησί της Ρόδου ήταν ένα σημαντικό λατρευτικό κέντρο για τον Ήλιο. Ο Κολοσσός της Ρόδου, ένα από τα 7 θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, δημιουργήθηκε προς τιμήν του. Αργότερα, από τον 5^ο αιώνα π.Χ. και μετά, ο Ήλιος σχετίστηκε με την Θεό Απόλλωνα αλλά παρέμειναν και ξέχωρες Θεότητες. Στη ρωμαϊκή μυθολογία ο Ήλιος ονομαζόταν Sol.

Σε πολλούς ιθαγενείς Αμερικάνικους πολιτισμούς, όπως αυτός των Ιροκουά, ο ήλιος αναγνωρίστηκε ως  ζωοδόχος πηγή ενέργειας. Πολλές φυλές εξακολουθούν να τελούν τον Χορό του Ήλιου κάθε χρόνο. Ο χορός αυτός βιώνεται ως ανανέωση του δεσμού που έχει ο άνθρωπος με τη ζωή, τη γη και την ανάπτυξη. Στους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς, ο ήλιος συνδέθηκε με το θεσμό της βασιλείας και πολλοί κυβερνήτες διεκδικούσαν θεϊκά δικαιώματα λόγω της θεωρητικά άμεσης καταγωγής τους από τον ήλιο.

ΗΛΙΑΚΗ ΜΑΓΕΙΑ

Μπορούμε να ενσωματώσουμε τη δύναμη και την ενέργεια του ήλιου στις μαγικές εργασίες μας με διάφορους τρόπους. Σε πολλές μαγικές εργασίες και τελετές η κίνηση που γίνεται σύμφωνα με την κίνηση του ήλιου στο ουράνιο στερέωμα -deosil – χρησιμοποιείται για να εγείρει ενέργεια και να φορτίσει ενεργειακά ένα αντικείμενο.

Η περίοδος των Ηλιακών Sabbats είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να συντονιστούμε με τις ηλιακές ενέργειες και να γιορτάσουμε την θέρμη και δύναμη του Ήλιου. Ειδικά την περίοδο του Θερινού Ηλιοστασίου (Litha) αν επιλέξουμε να γιορτάσουμε σε εξωτερικό χώρο και να απολαύσουμε την θέρμη του Ήλιου. Κατά την διάρκεια των Yule και Litha ( Χειμερινό και Θερινό Ηλιοστάσιο αντίστοιχα) μπορούμε να διακοσμήσουμε το σπίτι μας με Ηλιακά Σύμβολα για να τιμήσουμε την ενέργεια του Ήλιου. Στο Yule γιορτάζουμε την αναγέννηση και επιστροφή του Ήλιου ενώ στο Litha την αποκορύφωση της δύναμης του Ήλιου. Μπορούμε ακόμη να αξιοποιήσουμε την Ηλιακή ενέργεια για να δώσουμε μια επιπλέον μαγική ενίσχυση στα Μαγικά μας Εργαλεία.

Στα πλαίσια των ενεργειακών κέντρων, Ο Ήλιος συνδέεται με το κέντρο του Ηλιακού Πλέγματος, το οποίο παρέχει την απαιτούμενη ενέργεια στο σώμα μας και είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση των ζωτικών μας λειτουργιών. Επομένως είναι ιδανικό να εργαζόμαστε μαζί του όταν πρόκειται να εκτελέσουμε μαγικές εργασίες που αφορούν θέματα δημιουργικότητας, έμπνευσης και αυτοεκτίμησης.

ΗΛΙΑΚΑ ΦΥΤΑ

Στο κόσμο των βοτάνων και της φυσικής μαγείας πολλά είναι αυτά που συνδέονται ενεργειακά με τον Ήλιο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν επίσης πως κάθε θεραπεία και θεραπευτικό φυτό σχετίζεται με τις ιδιότητες κάποιου ουράνιου σώματος, σύμφωνα με τις αρχές της αστρολογίας. Ο ήλιος σχετίζεται με όλα τα κίτρινου χρώματος βότανα και φυτά. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών αυτών βοηθούν σε καρδιακά προβλήματα, ενδυναμώνουν και θερμαίνουν το σώμα και τονώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Κάποια λειτουργούν ως αντίδοτα σε δηλητήρια, ενώ κάποια άλλα συνδέονται με την υγεία των ματιών.

Πέρα από την μεγάλη τους θεραπευτική αξία στο σώμα, τα ηλιακά βότανα διαθέτουν και αρκετές μαγικές ιδιότητες.

• Αγγελική – Προστασία, θεραπεία, εξορκισμός, μαντεία, τύχη, θάρρος.
• Χαμομήλι – Ύπνος, όνειρα, ηρεμία, χρήματα, χαλάρωση, καθαρισμός, εξισορρόπηση
• Χρυσάνθεμο – Μακροζωία, πνευματικότητα, προστασία
• Ηλιοτρόπιο – Όνειρα, πνευματικότητα, προστασία, συγχώρεση, αφθονία
• Καλέντουλα – Ψυχικές δυνάμεις, όνειρα, προστασία, τύχη, ευτυχία
• Σουρβιά – Ψυχικές δυνάμεις, επιτυχία, προστασία, αγάπη, πνευματικότητα, , θεραπεία, έμπνευση.
• Γκι – Γονιμότητα, προστασία, αγάπη, υγεία, όνειρα.
• Βάλσαμο – Υγεία, δύναμη, αγάπη, μαντεία, ευτυχία, αλήθεια

ΗΛΙΑΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

Πέρα από το φυτικό βασίλειο και ο κόσμος των ορυκτών διαθέτει αρκετούς ηλιακούς εκπρόσωπους. Όπως συναντάμε λίθους που απολαμβάνουν το φως της  Σελήνης, έτσι συναντάμε και λίθους που απολαμβάνουν το φως του Ήλιου. Και φυσικά κάθε ένα από αυτά τα ορυκτά έχει τις δικιές του μαγικές ιδιότητες.

• Ηλιόπετρα- Ενέργεια, ηγεσία, ελευθερία, ζεστασιά, αφθονία, ανεξαρτησία και εξουδετερώνει την αρνητική ενέργεια και τον φόβο.
• Τοπάζ- Λέγεται ότι είναι εμποτισμένο με την ενέργεια του θεού Ρα, προστασία, δύναμη, πνευματικότητα, νοημοσύνη, δημιουργικότητα, σοφία
• Κιτρίνης- Θετική ενέργεια, χαρά, επιτυχία, πλούτος, αφθονία, υλοποίηση, θέληση, διαλογισμός.
• Πυρίτης- κίνητρο, σοφία, δράση, φιλοδοξία, καθοδήγηση, προστασία, αυτοπεποίθηση, ευημερία.
• Μάτι του Τίγρη- Ο λίθος αυτός πιστεύεται πως συνδυάζει την ενέργεια του Ήλιου και της Γης και χρησιμοποιούταν για να μεταδώσει δύναμη στον Θεό Ρα. Ζωτικότητα, χαρά, γείωση, ισορροπία, διορατικότητα.

ΗΛΙΑΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ

Μια ηλιακή έκλειψη συμβαίνει όταν οι τροχιές του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης ευθυγραμμίζονται και η Σελήνη βρίσκεται μεταξύ των άλλων δύο. Αυτό το κοσμικό γεγονός φέρει τις αθροιστικές αστρολογικές ενέργειες του Ήλιου και της Σελήνης. Ως εκ τούτου μπορούν να επηρεάσουν έντονα την ψυχολογία μας και φυσικό σώμα μας. Συμβολικά, μια Ηλιακή έκλειψη αντιπροσωπεύει μια αφύπνιση, την φανέρωση μιας αλήθειας, την υλοποίηση μιας νέας πραγματικότητας, μια αλλαγή στις νοητικές διαδικασίες.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι ψυχικές και σωματικές πτυχές της ζωής μας θα έρθουν στο φως. Καθώς ο ήλιος αναδύεται από το σκοτάδι συμβολίζει επίσης την αναγέννηση και το βήμα από το σκοτάδι στο φως. Επομένως είναι μια καλή στιγμή να απελευθερώσουμε αρνητικά μοτίβα και να προχωρήσουμε προς τα εμπρός. Καθώς η Σελήνη μπλοκάρει τον ήλιο, μπορούμε να εστιάσουμε σε τυχόν εμπόδια που έχουμε και καθώς ο ήλιος αρχίζει να εμφανίζεται πάλι, να τα απελευθερώσουμε.

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΗΛΙΑΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ

Δεν χρειάζεται να δούμε την έκλειψη για να δουλέψουμε με τη μαγεία της. Αν και δεν είναι ορατή σε όλα τα μέρη του κόσμου, η ενέργεια είναι εκεί για να την αξιοποιήσουμε. Αν η έκλειψη είναι κοντά ή ακόμα καλύτερα πέφτει πάνω σε ηλιοστάσιο ή ισημερία τότε θα φέρει τα χαρακτηριστικά της εορτής αλλά πιο ενισχυμένα. Κι αυτό είναι κάτι που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε! Μπορούμε να καθίσουμε σε στάση διαλογισμού σε εξωτερικό χώρο -εάν είναι δυνατόν- και να αφεθούμε να βιώσουμε τις κοσμικές ενέργειες την ώρα της έκλειψης. Τι σκέψεις έρχονται στο νου μας; Ανάβοντας ένα κερί μπορούμε να συντονιστούμε με την πρόσθεσή μας και να στέλνουμε την ευχή μας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την έκλειψη για να ορίσουμε τους στόχους μας και να θέσουμε βάσεις για νέα ξεκινήματα. Με την ενέργεια της έκλειψης μπορούμε να φορτίσουμε και να ευλογήσουμε κρυστάλλους ή /και τα Μαγικά μας Εργαλεία.

Είθε ο Ήλιος να μας φωτίζει και να μας ευλογεί πάντα.
                       Η φωτιά της δημιουργίας και της έμπνευσης.

ΠΗΓΕΣ:

• Rachel Patterson (2019) – “Pagan Portals – Sun Magic”
• https://www.learnreligions.com/history-of-sun-worship-2562246
• https://www.learnreligions.com/paganism-wicca-traditions-4684800
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%28%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%29
• https://www.e-telescope.gr/spirituality/ra-sun-god

Marzanna, Mora, Morena, Maslenitsa, Mara! Μερικά από τα ονόματα της σκοτεινής Θεάς των Σλάβων. Οι ρίζες Mar- και Mor- δηλώνουν άμεση σχέση με το θάνατο. Κάποιοι μελετητές σχετίζουν το όνομά της με το κακοπροαίρετο πνεύμα της Γερμανικής και Σλάβικης παράδοσης Mare το οποίο προκαλεί εφιάλτες και υπνική παράλυση. Τέλος κάποιοι μελετητές θεωρούν πως το όνομα αυτό σχετίζεται με τα όνειρα είτε με την έννοια του φαντάσματος, της παραίσθησης.

Θεά του θανάτου, της αρρώστιας, του χειμώνα, του ψύχους. Άλλοτε εμφανίζεται ως πανέμορφη κόρη και άλλοτε ως άσχημη γριά. Αδυσώπητη, παγωμένη και ισοπεδωτική. Φέρνει τους ανθρώπους αντιμέτωπους με τη άγρια και αφιλόξενη πλευρά της φύσης. Όσο περισσότερο ο άνθρωπος βιώνει και αποδέχεται την εξάρτησή του από τη φύση τόσο περισσότερο σέβεται την τρομερή σκοτεινή Θεά και βιώνει δέος απέναντί της. Ντυμένη στα λευκά, ότι αγγίζει παγώνει, πεθαίνει, αναπαύεται. Κινείται σταθερά και αποφασιστικά και δίνει τέλος σε όσα έχει παρέλθει ο χρόνος τους.

«Χειμώνας, η εποχή του θανάτου και της ανάπαυσης. Η Σελήνη στον έναστρο ουρανό μοιάζει πιο μαγική από ποτέ. Ο Ήλιος θυμίζει πόσο χρειαζόμαστε στη ζεστασιά του. Ο παγωμένος αέρας μαζί με το ολόλευκο τοπίο, δίνουν την αίσθηση της κάθαρσης. Ό,τι δυσλειτουργικό πεθαίνει και το πνεύμα και η ψυχή θα αναζωπυρωθούν στο πρώτο άνθισμα της Γης μετά την αναγέννηση του Θεού Ήλιου.» (σκέψεις της αφιερωμένης Ελένης)

Η προετοιμασία

Με αυτήν τη Θεά λοιπόν αποφασίσαμε να εργαστούμε κάποια μέλη του Ναού μας. Στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη βγήκαμε στα δάση παγανιά και συλλέξαμε φυτικά και ανόργανα υλικά που συμβόλιζαν για τον καθένα θάνατο, αρρώστια, χειμώνα. Ξερά κλαδιά, ξερά χόρτα, αγκάθια, κουκουνάρια, βρύα και πετραδάκια. Με τα υλικά αυτά φτιάξαμε από ένα είδωλο της Θεάς. Το ντύσαμε στα λευκά με παλιά μας ρούχα και το τοποθετήσαμε στο βωμό μας. Η προετοιμασία είχε ολοκληρωθεί!

«Ομολογώ ότι είχα άγνοια για την Σλαβική αυτή θεότητα. Όπως και μια αρχική δυσκολία εναρμόνισης με μια θηλυκή θεότητα. Όμως, η δουλειά είναι πολύ συγκεκριμένη. Και δεν έχει σημασία το φύλο του συμβολικού «δοχείου». Θυμάμαι τώρα και γελάω με την αντίδραση μου όταν η  Αρχ. Θάλεια μας ζήτησε να φτιάξουμε το ομοίωμα. “Δεν έχω καν ιδέα πώς να το κάνω, δεν το είχα καν σκεφτεί σαν πιθανότητα ποτέ”. Όμως, ο σκοπός δεν ήταν μια αρτιστική τελειότητα. Άλλα ένα “πρόθυμο” δοχείο για το πείραμα, βασισμένο στην αρχή της συμπαθητικής μαγείας.» (έτσι το βίωσε ένα μέλος του Εξωτερικού κύκλου του Ναού)

Η εργασία

Τη νύχτα του χειμερινού Ηλιοστασίου είχαμε όλοι έτοιμο το ομοίωμα. Η τελετή της Marzanna μόλις ξεκινούσε και θα κρατούσε αρκετό καιρό. Στο πρώτο μέρος της τελετής αφιερώσαμε το ομοίωμα στο σκοπό μας. Καθένας ατομικά, αλλά ξέροντας πως όλοι μαζί κάνουμε την ίδια εργασία. Ξέρετε αυτή η συλλογικότητα που όμως αφήνει χώρο και χρόνο στον καθένα να εργαστεί με τον τρόπο του και με τους δικούς του ρυθμούς έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο για μας, μας έδωσε κουράγιο. Κάθισε λοιπόν καθένας στον ιερό του χώρο και επικαλέστηκε τη Μεγάλη Θεότητα, αυτό που κάποιοι λεν Μεγάλο Πνεύμα και κάποιοι άλλοι Πρωταρχική Θεότητα.

«Ω! Μεγάλη Θεότητα, σε καλώ πίσω από το πέπλο ανάμεσα στους κόσμους. Άφησε νέες συνειδητοποιήσεις να εκτοξευτούν προς τα εμένα και να βρουν θέση στο φιλοσοφικό μου μονοπάτι, δυναμώνοντας και αναπτύσσοντας την προσωπική μου δύναμη και καθοδηγώντας με στην προσωπική μου αναζήτηση. Φώτισε τις γωνιές της νόησής μου ώστε όσα με κρατούν πίσω να έρθουν στο φως. Και αφού τα εντοπίσω, να τα μεταφέρω σ’ αυτό το ομοίωμα καθώς το στολίζω, καθώς το αγγίζω και καθώς το αγαπώ.» ( Την επίκληση εμπνεύστηκε η Αφιερωμένη Φωτεινή)

Η Marzanna είχε πλέον τη θέση της στο βωμό μας. Επικοινωνούσαμε μαζί της λέγοντας της για όσα μας βαραίνουν και θέλουμε να αφήσουμε πίσω μας, για όσα δεν ξέρουμε πως να αντιμετωπίσουμε και για όσα είμαστε έτοιμοι να αποχωριστούμε. Και εκείνη μας άκουγε, με τον τρόπο που μόνο εκείνη ξέρει. Γιατί ακούει όσους μιλούν με ανοιχτή καρδιά και τους δίνει τη δύναμη να αντικρίσουν τον πόνο και να προχωρήσουν μπροστά. Της προσφέραμε τακτικά θυμίαμα και φεγγαρόνερο και φυσικά τις σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας.

Η τελετή της Marzanna

Η Marzanna ξέρει πως είναι να πεθαίνεις γιατί και η ίδια πεθαίνει κάθε φορά που ο Ήλιος παίρνει το πάνω χέρι στον ετήσιο κύκλο. Επιστρέφει στον κόσμο του σκοταδιού και του πάγου. Αυτό είναι και το συμβολικό νόημα της τελετής της που λαμβάνει χώρα κάθε Εαρινή ισημερία. Το ομοίωμά της, αφού περιφερθεί στα στενά του χωριού, με χαρές και τραγούδια, το βάζουν οι άνθρωποι φωτιά και το αφήνουν να βυθιστεί το ποτάμι. Συχνά η πομπή επιστρέφει στο χωριό κρατώντας ένα δεντρίλιο πεύκου στολισμένο με κορδέλες και αυγά, σύμβολο της επιστροφής της ζωής.

Η φωτιά είναι η φωτιά του Ήλιου και της συνείδησης που καλούμε να αναλώσει τον πάγο και τη σκιά. Και το ποτάμι είναι το νερό του υποσυνείδητου στο οποίο επιστρέφει κάθε φορά. Σε ένα άλλο επίπεδο συμβολισμού η Marzanna, ως προσωποποίηση του χειμώνα, καίγεται από το Ήλιο που έχει δυναμώσει. Αυτό επιτρέπει στην άνοιξη, η οποία προσωποποιείται από τη Θεά Vesna, να κυριαρχήσει και τη ζωή να επιστρέψει σε όλο της το μεγαλείο. Ενώ το βύθισμά της Θεάς στο νερό συμβολίζει τη κάθοδό της στον αλλόκοσμο.

Εμείς σήμερα θα κάνουμε ατομικά καθένας τη δική του τελετή, μιας και οι συνθήκες μας αποτρέπουν απ’ το να βρεθούμε όλοι μαζί. Θα αντικρίσουμε για μια ακόμη φορά όσα παραδόθηκαν στο θάνατο και τη σήψη, θα τα κάψουμε και θα τ’ αφήσουμε να βυθιστούν στο υδάτινο βασίλειο της σκιάς. Και δε θα γυρίσουμε να κοιτάξουμε πίσω. Με ανάλαφρο και σταθερό βήμα θα ξανοιχτούμε σε όλες τις περιπέτειες που μας περιμένουν στο φωτεινό μισό του έτους που είναι μπροστά μας!

πηγές:

• Kempiński, Andrzej M (2000). Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich(in Polish). Warszawa: Iskry. ISBN 8320716292.

• Мара (Mara) in Explanatory Dictionary of the Living Great Russian Language by Vladimir Dahl.

• Kowalski, Piotr (1998). Leksykon – znaki świata: omen, przesąd, znaczenie (in Polish). Warszawa; Wrocław: Wydawnictwa Naukowe PWN. pp. 609–615. ISBN 8301125616.

• Dubiel, Ludwik (1958). Niektóre zwyczaje ludowe na Śląsku i ich wykorzystanie w pracy zespołów artystycznych (in Polish). [S. l.]: GM PM. pp. 39–41. OCLC832512659

Ο Όφις είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο διαδεδομένα μυθολογικά σύμβολα. Είναι συνδεδεμένος με κάποια από τα αρχαιότερα τελετουργικά στην ιστορία των ανθρώπων. Ο συμβολισμός του έχει έντονη διττότητα καθώς εκφράζει κοσμικές πολικότητες. Σε αρκετούς Πολιτισμούς αποτελεί σύμβολο γονιμότητας. Ενώ η ικανότητά του να αποβάλει το δέρμα του και να δημιουργεί νέο το καθιστά σύμβολο αναγέννησης, μεταμόρφωσης και ανανέωσης. Φυσικά ως ικανότατος και επικίνδυνος θηρευτής είναι και ένα από τα πιο συχνά σύμβολα θανάτου σε πολλούς πολιτισμούς. Εξου και η φοβία πολλών ανθρώπων για τα πλάσματα αυτού του είδους.

Τα φίδια συνδέονται, λόγω του δηλητηρίου τους, με την ιατρική και τη θεραπεία. Το δηλητήριο, αυτή η θαυμαστή ουσία, που μπορεί να σκοτώσει ή να θεραπεύσει αναλόγως τη χρήση, καθιστά το φίδι φορέα σοφίας. Η δε υπολογισμένη χρήση του δηλητηρίου από το φίδι είναι που μετατρέπει το πλάσμα αυτό σε σύμβολο της Θεϊκής Σοφίας. Παράλληλα, το φυσικό περιβάλλον του φιδιού είναι στο χώμα, να σέρνεται κοντά στις ρίζες των φυτών, κοντά στην καρδιά της Γης. Είναι λοιπόν ταυτόχρονα ένα χθόνιο πλάσμα, που σχετίζεται με τον αλλόκοσμο και την μεταθανάτια κατάσταση ύπαρξης.

Ο όφις στις παραδόσεις του αρχαίου κόσμου

Η φυλή Χόπι της Βόρειας Αμερικής γιόρταζε την ένωση του ουράνιου πνεύματος «φίδι του νέου αγοριού» με το υποχθόνιο πνεύμα «φίδι του νεαρού κοριτσιού» με έναν τελετουργικό χορό των φιδιών. Κεντρικό θέμα της γιορτής η γονιμότητα και η ανανέωση της φύσης. Κατά τη διάρκεια του χορού χειριζόντουσαν ζωντανά φίδια, τα οποία μετά το πέρας της τελετής ελευθερωνόταν στα χωράφια για να εξασφαλιστεί η καλή σοδειά. Ο χορός αυτός αποτελεί ένα είδος προσευχής στα πνεύματα των σύννεφων, του κεραυνού και της αστραπής, έτσι ώστε να προσκαλεστεί η βροχή που θα ποτίζει τα χωράφια της φυλής.

Στον προκολομβιανικό πολιτισμό των Maya τα φίδια έχουν εξέχοντα ρόλο. Περιγράφονται ως οχήματα με τα οποία τα ουράνια σώματα διασχίζουν τον ουρανό. Ο Quetzalcoatl, το φτερωτό φίδι, είναι μια θεότητα του ανέμου και της της μάθησης και του εμπορίου που σχετίζεται άμεσα με τον πλανήτη Αφροδίτη. Μητέρα του είναι η Qoatlicue, η οποία φορά μια φούστα από φίδια και είναι υπεύθυνη για τη γέννηση της Σελήνης και των άστρων. Ενώ πολύ σημαντικό για την κουλτούρα αυτή είναι και το φίδι του Οράματος, το ερπετό με τα δύο κεφάλια που παρέχει τα οράματα στους ανθρώπους. Οράματα που δρουν ως πύλες μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και του κόσμου των θεών και των πνευμάτων.

Στη Σκανδιναβική παράδοση ένα ερπετό με το όνομα Nidhogg ροκανίζει τις ρίζες του δέντρου του κόσμου Yggdrasil. Ικανή για τον έλεγχο του είναι μόνο η φοβερή Hel. Το Jörmungandr, στην ίδια παράδοση αναφέρεται ως το ερπετό του Κόσμου ή του Midgard. Πρόκειται για ένα θαλάσσιο ερπετό τόσο μεγάλο, που αγκαλιάζει όλη τη Γη και φτάνει να πιάσει και την ουρά του. Όταν το τερατώδες αυτό φίδι αφήσει την ουρά του θα ξεκινήσει το Ragnarok, το λυκόφως των θεών, η μεγάλη κοσμική μάχη.

Η αρχαία Ελληνική μυθολογία θρύβει από ερπετά. Η μυστηριώδης θεά των φιδιών, της γονιμότητας και της χθόνιας ενέργειας του Μινωικού πολιτισμού. Ο Τυφώνας, το φρικιαστικό φίδι που κατάφερε ο Δίας, με τη βοήθεια του Πάνα, του Ερμή και των Ολύμπιων Θεών να φυλακίσει στα έγκατα της Γης κάτω από το όρος Αίτνα. Ο Πύθωνας που κυριαρχούσε στους Δελφούς, με τη χθόνια, θηλυκή του ενέργεια, τον οποίο εξόντωσε ο Απόλλωνας και οικειοποιήθηκε τον ιερό χώρο φτιάχνοντας το περίφημο μαντείο του.

Η μέδουσα με την κόμη από φαρμακερά φίδια. Ο Εριχθόνιος, μυθικός βασιλιάς της Αθήνας, που είχε φιδίσιο κορμί από τη μέση και κάτω και που καθιέρωσε τον εορτασμό των Αθήναιων προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς. Ο λαμπερός Θεός ήλιος συνήθως έχει άλογα να σέρνουν στο ουράνιο στερέωμα το άρμα του. Όμως κάποιες φορές η απεικόνιση δείχνει αντί για άλογα φιδόμορφους δράκοντες να σέρνουν το χρυσό του άρμα. Και αυτές είναι μόνο κάποιες ενδεικτικές αναφορές σε ερπετά από την πλούσια μυθολογία του λαού μας.

Για τους Κέλτες ο Cernunnos είναι ο Θεός της άγριας φύσης, των κυνηγών και της γονιμότητας και του θανάτου. Στην παράδοση της Wicca είναι αυτός που γεννιέται στο Yule, νυμφεύεται η Θεά της Γης το Beltaine και ταξιδεύει στον αλλόκοσμο στο Samhain. Φέρει κέρατα ελαφιού, φορά στο λαιμό του το Torc και κάθεται σταυροπόδι κρατώντας στο ένα του χέρι τη ράβδο και στο άλλο ένα ερπετό με κέρατα κριαριού.

Ο Όφις ως Φύλακας

Κάποια είδη φιδιών όταν απειληθούν υπερασπίζονται τον χώρο τους και μάχονται αντί να σπεύσουν να κρυφτούν από την απειλή. Ενδεχομένως αυτή τους η συμπεριφορά οδήγησε κάποιους πολιτισμούς να απεικονίσουν τα φίδια ως φύλακες ιερών χώρων και θησαυρών. Στην αρχαία Ελληνική παράδοση το τρομερό εκατοντακέφαλο φίδι Λάδον βρίσκεται κουλουριασμένο στις ρίζες του δέντρου με τα χρυσά μήλα στον κήπο των Εσπερίδων και τα προστατεύει από επίδοξους κλέφτες. Ερπετό είναι και ο φύλακας του Χρυσόμαλλου δέρατος.

Στην Ινδική παράδοση οι Naga και οι Nagini είναι πλάσματα που η μορφή τους είναι είτε ανθρώπινη με φίδια στο κεφάλι είτε το πάνω μισό τους ανθρώπινο και το κάτω μισό του φιδίσιο είτε τέλος εντελώς φιδόμορφα. Είναι φύλακες ιερών χώρων και θησαυρών και ζουν στο νερό. Αν και δυνητικά επικίνδυνα για τον άνθρωπο έχουν καίριο ρόλο σε διάφορους μύθους. Αλλά και σε πιο πρόσφατους λαϊκούς μύθους και παραμύθια συναντάμε ένα συνήθως ένα ερπετό, συνήθως τρομερό στην όψη, να φυλά κάτι πολύτιμο.

Ο Όφις και η Θεραπεία

Ο μυθολόγος Joseph Campell συσχέτιζε την εικόνα του ερπετού που κουλουριάζεται γύρω από ένα όρθιο ραβδί με τη φυσιολογία της Κουνταλίνι. Ως Κουνταλίνι χαρακτηρίζεται η Θεϊκή Θηλυκή Ενέργεια που εδρεύει στη βάση της σπονδυλικής μας στήλης και η οποία μπορεί να ανέλθει μέσω ενεργειακών καναλιών στο σώμα μας μέσω της διαδικασίας της Γιογκικής αφύπνισης.

Η σπονδυλική στήλη παρομοιάζεται λοιπόν με το όρθιο ραβδί και το φίδι με την Κουνταλίνι. Κάποιες φορές η απεικόνιση περιλαμβάνει δύο φίδια που καθώς κουλουριάζονται γύρω από το ραβδί διασταυρώνονται 7 φορές. Αυτό είναι πιθανή αναφορά στα 7 τσάκρας, τα ενεργειακά κέντρα του σώματος. Αυτή η απεικόνιση, ελαφρώς παραλλαγμένη και σε διάφορες εκδοχές, συναντάται και στο κηρύκειο του Ερμή. Λέγεται πως κάποτε ο Ερμής επιχείρησε να χωρίσει δυο φίδια, σε εμπλοκή μεταξύ τους, με τη βοήθεια μιας ράβδου και έτσι δημιουργήθηκε το Κηρύκειο.

Ο Ασκληπιός, γιός του Απόλλωνα και της Κορωνίδας, ο οποίος μεγάλωσε υπό τη φροντίδα του σοφού Κένταυρου Χείρωνα, παρατηρώντας τα φίδια είδε πως γιάτρευαν το ένα τ’ άλλο χρησιμοποιώντας τη θεραπευτική δύναμη των βοτάνων. Η Θεά Αθηνά του έδωσε, σύμφωνα με κάποιες πηγές, μια ποσότητα από το αίμα της μέδουσας, το οποίο είχε την ιδιότητα είτε να σκοτώνει είτε να ανασταίνει.

Έμαθε τόσα πολλά λοιπόν ο Ασκληπιός ώστε ο Δίας θορυβήθηκε. Για να τον αποτρέψει λοιπόν από το να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στην αθανασία, απειλώντας τη διαχωριστική γραμμή που διακρίνει τους Θεούς από τους ανθρώπους, σκότωσε τον Ασκληπιό με έναν κεραυνό. Προς τιμήν του Δημιουργήθηκαν θεραπευτικά κέντρα, στα οποία τριγύριζαν ελευθέρα ακίνδυνα φίδια.

Ο Όφις για τον Ναό του Όφιου Ερμή

Στο σύμβολο του Ναού μας έχουμε δύο φίδια με πολικά αντίθετα χρώματα. Ένα λευκό και ένα μαύρο. Ένα για κάθε μια ροή που διαμορφώνει τον κόσμο μας και διατηρεί τους κοσμικούς κύκλους. Όπως ο Θεός με τη Θεά εμπλέκονται στον κοσμικό χορό τους σαν τα φίδια που ζευγαρώνουν. Ο Ήλιος και η Σελήνη, το Φως και το Σκοτάδι, το Πάνω και το Κάτω, το Έξω και το Μέσα. Αγκαλιάζουμε την ολότητα του κόσμου και το εαυτού, επιδιώκοντας τη γονιμότητα της σκέψης, την ευημερία του σώματος και την ανάταση της ψυχής.

Πηγές:

• Burston, Daniel: 1994, “Freud, the Serpent & The Sexual Enlightenment of Children”.
• Joseph Campbell, Occidental Mythology: the Masks of God.
• John Bathurst Deane, The Worship of the Serpent.
• Lewis Richard Farnell, The Cults of the Greek States.
• Joseph Eddy Fontenrose, Python; a Study of Delphic Myth and Its Origins.
• Jane Ellen Harrison, Themis: A Study of the Social Origins of Greek Religion.
• Myths Encyclopedia: Serpents and Snakes”. Mythencyclopedia.com.
• Haycock, D. E. (2011). Being and Perceiving.
• Henderson, J. L.; Oakes, M. (1990). The Wisdom of the Serpent.
• Carl A. P. Ruck, Blaise Daniel Staples & Clark Heinrich, The Apples of Apollo: Pagan and Christian Mysteries of the Eucharist, 2001.
• Roderick, Hilda; Davidson, Ellis (1988). Myths and Symbols in Pagan Europe: Early Scandinavian and Celtic Religions. U.K.: Manchester University Press.
• Monsen, Frederick. Festivals of the Hopi, and dancing and expression in all their national ceremonies (PDF)

Αν περιπλανιόμασταν, αρκετά χρόνια πριν, στα απομακρυσμένα δάση της Σουηδίας μόλις ο καιρός λίγο ζέσταινε και τα κοπάδια αφηνόταν για βοσκή θα ακούγαμε  περίεργες γυναικείες φωνές να αντηχούν. Φωνές διαδοχικές, με παράξενη λυρικότητα, που πύκνωναν κατά το σούρουπο. Αν και δεν μπορώ να υποσχεθώ πως δεν πρόκειται για αερικά της υπαίθρου του βορρά, θα επιλέξω να ασχοληθώ εδώ με τις φωνές των γυναικών που καλούσαν μ αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο τα ζωντανά τους πίσω.

Οι αλλόκοτες αυτές κραυγές, αν και συχνά έχουν έντονη μελωδικότητα, καθώς αντηχούν στα δέντρα και τους βράχους της υπαίθρου, δεν είναι ακριβώς ένας τρόπος μουσικής έκφρασης. Πρόκειται για έναν τρόπο εξ αποστάσεως ανταλλαγής μηνυμάτων των γυναικών τόσο με τα ζωντανά τους όσο και μεταξύ τους. Η ονομασία αυτής της φωνητικής τεχνικής είναι Kulning και σύμφωνα με την Susanne Rosenberg, καθηγήτρια παραδοσιακής μουσικής του Βασιλικού Κολεγίου Μουσικής της Στοκχόλμης, έχει τις ρίζες της στη Μεσαιωνική εποχή και ίσως και πιο πίσω.  

Κάθε άνοιξη, οι αγρότες στέλναν τα ζωντανά τους στις θερινές τους στάνες, στα βουνά και την επίβλεψή τους αναλάμβαναν γυναίκες κάθε ηλικίας. Ζούσαν κι αυτές εκεί ψηλά, σε σχετική απομόνωση, από το Μάη ως τις αρχές του Οκτώβρη. Μακριά από τα χωριά τους, δουλεύαν σκληρά για να τα βγάλουν πέρα. Εκτός από τη φροντίδα των ζωντανών τους, άρμεγαν, τυροκομούσαν, έγνεθαν, έπλεκαν και ό,τι άλλο περιλάμβανε η ζωή τους στα βουνά. Βίωναν όμως μια πρωτόγνωρη αίσθηση ελευθερίας. Είχαν την ευκαιρία να εκφραστούν διαφορετικά, να κάνουν… γυναικεία πράγματα ελεύθερα.  

Μέσα από αυτή την ιδιόμορφή ζωή αναπτύχθηκε το Kulning. Έβγαζαν τις λυρικές τους κραυγές με τέτοιον τρόπο, ώστε η ένταση της φωνής τους να μεγεθύνεται καθώς αντηχούσε στην ορεινή ύπαιθρο. Αν κάποιος βρεθεί αρκετά κοντά σε κάποιον που ασκεί αυτήν την τεχνική, θα πρέπει να προσέχει μιας και εκτιμάται πως μπορεί να φτάσει τα 125 ντεσιμπέλ. Και είναι λογικό μιας και έχει δημιουργηθεί για να γίνεται αντιληπτό σε μεγάλες αποστάσεις και εκτιμάται πως μπορεί να ακουστεί στα 5 χιλιόμετρα μακριά από τα ζωντανά.

Στην ερώτηση τι κάνει τις αγελάδες να ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του  Kulning, ίσως θα μπορούσαμε να βολευτούμε για την ώρα με την απάντηση: « ας ρωτήσουμε τις ίδιες τις αγελάδες». Τουλάχιστον αυτό απάντησε αστειευόμενη η κυρία Rosenberg. Αλλά στην τελική, πόσο διαφορετικό μπορεί να ναι από την ανταπόκριση σε ανάλογο κάλεσμα ενός σκύλου; Ας μην ξεχνάμε πως οι αγελάδες είναι εξημερωμένα ζώα και πιστά σε αυτόν που τα φροντίζει.

Αρκεί να αναπτυχθεί μια σταθερή στενή σχέση μεταξύ της γυναίκας και μίας αγελάδας και οι υπόλοιπες απλά θα ακολουθήσουν. Συνήθως αυτό λαμβάνει χώρα μεταξύ της γυναίκας και της αγελάδας που φαίνεται να ηγείται του κοπαδιού. Η ίδια μελωδία γινόταν αντιληπτή και από τα αρπακτικά, τα οποία απομακρύνονταν μ αυτόν τον τρόπο.

Με τον καιρό αναπτύχθηκαν διαφορετικού τύπου καλέσματα για διαφορετικού τύπου μηνύματα. Έτσι αν μια γυναίκα έχανε ένα ζωντανό της καλούσε με την τεχνική αυτή τις υπόλοιπες κοντινές της γυναίκες για να έχουν το νου τους και να βοηθήσουν. Και μόλις το ζωντανό εντοπιζόταν, η γυναίκα που το ‘χασε ειδοποιούνταν πάλι με την ίδια τεχνική.   

Το Kulning δεν ήταν όμως μόνο ένα εργαλείο επικοινωνίας εξ αποστάσεως. Αποτελούσε ένα τρόπο μουσικής έκφρασης κάθε μιας γυναίκας χωριστά. Και ίσως δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία να ξεχωρίσουμε το ένα από το άλλο. Η τέχνη και η πρακτικότητα μπορούν να συγκεραστούν με υπέροχο τρόπο, όταν η ψυχή είναι ανοιχτή. Και πως να μην είναι εκεί πάνω! Συγκινούμαι και μόνο που το ακούω μέσα από τη συμβατική ηλεκτρονική μου συσκευή, μόνο να φανταστώ μπορώ τι δέος θα βίωνα αν βρισκόμουν κάπου εκεί στα Βόρια βουνά!

Από το 1960 ως το 1980 η πρακτική της εναλλαγής των βοσκοτοπιών από χειμερινά σε  θερινά άρχισε να περιορίζεται και το Kulning μπήκε στο περιθώριο. Όμως χάρις τον ζήλο της κυρίας Rosenberg και κάποιων ιστορικών και μουσικών διασώζεται ως σήμερα.

Kulning, κραυγή από την ψυχή! Είναι μια κραυγή από την ψυχή των γυναικών εκείνων. Έστελναν τη φωνή τους κι εκείνη ταξίδευε πάνω από δέντρα και πηγές, χάιδευε τα βράχια. Μάρτυρές της γινόντουσαν όλα τα πλάσματα του βουνού και ανταποκρινόντουσαν σε αυτήν. Μια επικοινωνία απλή, χωρίς λέξεις, αλλά με λαρυγγισμούς και κραυγές, που όμως αρκούσε για να φέρει κοντά αυτούς που χρειαζόταν.

Όσο έψαχνα για το Kulning δεν μπόρεσα παρά να ανατρέξω συνειρμικά στο κάλεσμα που ακούει η ηρωίδα Έλσα στην παιδική ταινία της  Disney “Frozen II”.  Ναι αυτή η φωνή που την καλεί να ανακαλύψει την αλήθεια και να αναμετρηθεί με τη δύναμη είναι Kulning! Όταν η Έλσα λοιπόν περνά τη μύησή της στην περιπέτεια της ταινίας και βρίσκει τον εαυτό της, τότε βγάζει κι εκείνη τη δική της κραυγή! Kulning, κραυγή από την ψυχή.

Πηγές:

•  Rosenberg, Susanne & Ahlbäck, Sven (2004). Frizell, Barbro Santillo (ed.). “Kulning – herding calls from Sweden” (PDF). Man and Animal in Antiquity, Proceedings of the Conference at the Swedish Institute in Rome, September 2002. Swedish Institute in Rome: 150–153.
• Johnson, Anna (1981). Svenska locklåtar i nutidstradition: studier över storform och funktion (Thesis) (in Swedish). University of Uppsala, Department of Musicology.