Στην καρδιά του σκοταδιού ένα φως
Στην καρδιά του σκοταδιού ένα φως
Η παράδοση θέλει τη νύχτα της 12ης προς 13ης του Δεκέμβρη να ‘ναι νύχτα μαγισσών, νύχτα σκοτεινή! Η παράδοση θέλει ακόμη τη μέρα να μεγαλώνει σπυρί-σπυρί από του Αγ. Σπυρίδωνα και μετά (12/12). Φυσικά αυτό δεν είναι αληθές στις μέρες μας, αλλά κάποτε ήταν!
Κάποτε που υπολογίζαμε το χρόνο με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο το Χειμερινό Ηλιοστάσιο γιορταζόταν 13 Δεκέμβρη (14ο αιώνα Κ.Χ.). Κατά τον 16ο αιώνα Κ.Χ. υιοθετήθηκε το Γρηγοριανό ημερολόγιο και η προηγούμενη απόκλιση 8 ημερών έγινε 10 ημέρες, η οποία κατά τον 18ο αιώνα έγινε 11 ημέρες (την εποχή που η Σκανδιναβία υιοθέτησε το Γρηγοριανό ημερολόγιο). Ενώ την εποχή που η Σκανδιναβία εκχριστιανιζόταν το Ηλιοστάσιο έπεφτε 14-15 Δεκέμβρη.
Μπέρδεμα ε; Τι να κάνουμε, έτσι γίνεται όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να μετρήσει τον χρόνο και να τον βάλει σε λειτουργικά κουτάκια! Τέλος πάντων, θέλω να καταλήξω πως την εποχή που αυτές οι παραδόσεις φυτεύτηκαν στο ανθρώπινο υποσυνείδητο η 13η του Δεκέμβρη ήταν η μικρότερη μέρα του έτους. Μια τρομαχτική νύχτα σκότους, μια νύχτα με την υπόσχεση του φωτός.
Νύχτα μαγισσών
Τη νύχτα της παραμονής και ανήμερα λοιπόν οι άνθρωποι φοβόντουσαν πως οι μάγισσες ξεχύνονταν στους ουρανούς! Στην Πολωνία, αν ξεσπούσε μάλιστα καταιγίδα το αποδίδανε σε μάχες μαγισσών που γινόντουσαν για να αναδειχθεί η κυρίαρχη των νυχτερινών ουρανών για το ερχόμενο ηλιακό έτος. Τα ζωντανά κινδύνευαν και απαγορευόταν σε παιδιά και νεαρές γυναίκες να κυκλοφορούν στην ύπαιθρο για να μην πέσουν θύματα αρπαγής από κάθε λογής Αλλοκοσμικά πλάσματα. Οι μάνες ξενυχτούσαν πλάι στις κούνιες των μωρών τους ώστε να αποτρέψουν το changeling, δηλαδή την αρπαγή ενός βρέφους από τα ξωτικά και την αντικατάστασή του από ένα άλλο δικό τους.
Στις Σλάβικες περιοχές τη νύχτα της παραμονής δεν επιτρεπόταν σε καμμιά γυναίκα μη μέλος της οικογένειας να εισέλθει στο σπίτι, ακόμη και στην πιο φιλική. Μάγισσες τριγυρνούσαν όχι μόνο έξω από τα όρια των οικισμών, αλλά ακόμη και γύρω από τα σπίτια και καιροφυλακτούσαν. Βότανα και κλαδιά με αγκάθια κρεμιόντουσαν στους στάβλους ώστε να αποτραπεί οποιαδήποτε μαγγανεία που θα έβαζε σε κίνδυνο την ευημερία των ζωντανών ή ακόμη και τη ζωή τους.
The Wild Hunt
Η νύχτα της 13ης του Δεκέμβρη στη Σουηδία λεγόταν Lussinatta ή Lussi Night. Τότε έβγαινε παγανιά η Lussi, ένας θηλυκός δαίμονας ή κατά άλλους μάγισσα, με άγριες διαθέσεις. Πετούσε στον νυχτερινό ουρανό παρέα με τους Αλλοκοσμικούς ακόλουθούς της. Ο μύθος αυτός θα μπορούσε να σχετίζεται με το Wild Hunt ή αλλιώς Oskoreia, ένα λαογραφικό μοτίβο πολύ διαδεδομένο σε Βόρειους, δυτικούς και κεντρικούς Ευρωπαϊκούς πολιτισμούς. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό και συνάμα τρομαχτικό κυνήγι στους αιθέρες, κατά το οποίο μια ισχυρή φιγούρα-συνήθως μάγισσα ή θεότητα- ακολουθείται από μια φασματική πομπή νεκρών και αλλοκοσμικών όντων και εμπλέκεται σε τρελή καταδίωξη!
Μεταξύ της νύχτας αυτής και της νύχτας του Yule τα πνεύματα των νεκρών, καθώς και trolls, ξωτικά και καλικάντζαροι σουλατσάρανε ανενόχλητα στον κόσμο των ζωντανών. Το έθιμο Lussevaka θέλει τους ανθρώπους να μένουν άυπνοι όλη τη νύχτα της Lussi για να προστατεύσουν τους εαυτούς τους, τους αγαπημένους τους και τα υπάρχοντά τους από τυχόν μαγικές επιδρομές. Με το πέρας των χρόνων το ξενύχτι αυτό μετατράπηκε σε ένα απλό ολονύχτιο πάρτυ.
Παρότι δεν υπάρχει κάποια απόδειξη πως το πνεύμα Lussi έχει οποιαδήποτε σχέση με την St. Lucia η οποία τιμάται την μέρα της 13ης του Δεκέμβρη, δεν μπορούμε παρά να προσέξουμε την ομοιότητα των ονομάτων και την σύμπτωση της ημέρας. Τη μέρα αυτή στην Ευρώπη τελούνται εορτασμοί προς τιμήν της St.Lucia. Στη Σουηδία μικρά κορίτσια ντύνονται στα λευκά και φορούν στο κεφάλι στεφάνια με αναμμένα λευκά κεριά.
St. Lucia και Ηλιοστάσιο
Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για το πως έφτασε η ιστορία της St. Lucia από την Ιταλία στη Σουηδία. Αλλά μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως εκεί βρήκε τη θέση της και έγινε πολύ δημοφιλής αναμειγνυόμενη με πολλά ήδη υπάρχοντα έθιμα και μύθους. Ένας από τους τοπικούς μύθους που ενσωματώθηκαν με τη St. Lucia κατά την περίοδο του μεσαίωνα είναι ο εξής. Στη Σουηδική επαρχία Varmland είχε πέσει φοβερός λοιμός και οι άνθρωποι υποφέρανε. Ξάφνου, το βράδυ της 13ης του Δεκέμβρη εκείνου εμφανίστηκε στη λίμνη Vanern ένα φως. Το φως έβγαινε μέσα από μια λευκή βάρκα που οδηγούσε μια πανέμορφη λευκοντυμένη γυναίκα που έφερε στο κεφάλι της ένα στέμμα από αναμμένα λευκά κεριά. Η βάρκα ήταν γιομάτη από τρόφιμα και μόλις την ξεφορτώσανε εκείνη εξαφανίστηκε. Ένα θαύμα!
Σε μεταγενέστερες εποχές καθιερώθηκε το πρωινό της μέρας αυτής η μεγαλύτερη κόρη της οικογένειας να ξυπνάει νωρίς την αυγή και να ετοιμάζει μοσχομυριστό καφέ και μαλακά, γλυκά, στριφογυριστά ρολά με σαφράνι (κρόκο). Να φοράει μια κατάλευκη ρόμπα με μια κόκκινη ζώνη στη μέση, καθώς και ένα στέμμα με αναμμένα λευκά κεριά. Να ξυπνά την υπόλοιπη οικογένεια σερβίροντάς τους το λαχταριστό πρωινό και τραγουδώντας γλυκά χαρούμενα τραγούδια!
Ένας από τους λόγους που πιστεύεται πως έκαναν την St. Lucia τόσο δημοφιλή στη Σουηδία είναι η σχέση της με το φως και την ημερομηνία του Ηλιοστασίου. Ειδικά στη χώρα αυτή που το σκοτάδι κρατά τόσο πολύ καιρό και το κρύο είναι τσουχτερό, το Ηλιοστάσιο είναι μια γιορτή που όλοι καρτερούν. Στις Σκανδιναβικές παγανιστικές παραδόσεις η Θεότητα του Ήλιου είναι θηλυκή, η Θεά Sunna, αδερφή της Θεάς της Σελήνης, διασχίζει με το άρμα της κάθε μέρα τον ουρανό. Ίσως λοιπόν η ηλιακή Sunna με τη φωτεινή Lucia συγχωνεύτηκαν με την πάροδο των χρόνων. Και όπως γίνεται συνήθως από τέτοια αμαλγάματα προκύπτουν πολύ γοητευτικά έθιμα που τηρούνται με ενθουσιασμό αν και σπανίως κάποιος γνωρίζει τις ρίζες τους και το λόγο που τα τηρεί!
Πηγές:
- Eriksson, Stig A. (2002). Christmas traditions and performance rituals: a look at Christmas celebrations in a Nordic context. 2002. Applied Theater Researcher. No. 3. 6/3
- Nygaard, J. (1992). Teatrets historie i Europa (“History in Europe”). Volume 1. Oslo: Spillerom.
- NRK radio (2002). Språkteigen. NRK radio. December 2002.
Αφήστε μια απάντηση