Imbolc

Συνήθως η αρχή ενός πράγματος ξεπροβάλλει μέσα από το καθεστώς του προηγούμενου, δειλά είτε με θάρρος, αλλά πάντα με επιμονή και φορτωμένο δύναμη. Έτσι και η άνοιξη δίνει τα πρώτα απαλά χρώματα της αυγής της μέσα στο καθεστώς του χειμώνα. Τα πρώτα μπουμπούκια στα κλαδιά ετοιμάζονται να ανθίσουν, οι πρώτοι βολβοί στο χώμα στέλνουν τους τρυφερούς καταπράσινους βλαστούς τους στον ουρανό. Το φως της μέρας έχει αρχίσει να παίρνει πίσω το χώρο του στο χρόνο! Τα τελευταία απειλητικά χιόνια δεν φαίνεται να πτοούν την αποφασιστική άνοιξη. Imbolc! Το δεύτερο μεγάλο Sabbat του τροχού του έτους των Wiccans!

Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε πως το Imbolc είναι η πρώτη αναμέτρηση του χειμώνα με την άνοιξη! Η πρώτη τους συνάντηση, αν προτιμάτε. Είναι η εποχή που το ένα αναμειγνύεται με το άλλο. Η σκληράδα του χειμώνα με τη γλυκύτητα της άνοιξης. Η ακινησία του με τη ζωτικότητά της. Η μουντάδα του με την πολυχρωμία της. Μην ξεγελιέστε από την ομορφιά που ξεπροβάλει! Είναι μια εποχή βίαια. Η αδράνεια ποτέ δεν παραχωρεί εύκολα τη θέση της στην κίνηση. Το κρύο θέλει φωτιά για να παραχωρήσει τη θέση του στη ζεστασιά.

Η Θεά Γη αφυπνίζεται και όλα τα σποράκια που κοιμόντουσαν μέσα στα σπλάχνα της ξυπνούν μαζί της. Όλη η δύναμη που εμπεριείχαν γίνεται κίνηση ζωής που οδηγεί τους σπόρους να βλασταίνουν, να αναζητούν το φως, τον αέρα, τη ζωή! Έρχεται η ώρα για το μεγάλο έξω! Διαρρηγνύοντας το καλούπι του χειμώνα, σπάζοντας τους φραγμούς της ασφάλειας και της ακινησίας. Φυσικά αυτό γίνεται με κάθε ρίσκο δεκτό! Γιατί ο χειμώνας δε θα παραδώσει εύκολα πάντα το θρόνο του. Κανένα φυτό όμως δεν πτοήθηκε ποτέ από το ενδεχόμενο να παγώσει επειδή βιάστηκε να ανθίσει. Καθένα ακολουθεί το δικό του κάλεσμα προς το φως.

Η ημέρα των κεραυνών

Στις Σλάβικες χώρες γιορτάζουν 2 Φλεβάρη τη γιορτή του Perun, τη Gromnitsa. Gromnitsa ή Gramnitsa σημαίνει ημέρα κεραυνών. Σταδιακά η μέρα της Gromnitsa αντικαταστάθηκε με την ημέρα Υπαπαντής του Ιησού, καθώς ο Χριστιανισμός επικρατούσε. Η ονομασία της χριστιανικής αυτής γιορτής είναι επίσης Candlemas. Προβλέψεις για τον καιρό λαμβάναν χώρα τη μέρα αυτή για την περίοδο της άνοιξης, καθώς είναι μια πολύ σημαντική περίοδος για τους αγρότες.

Στις 2 Φλεβάρη λοιπόν, η Σλάβικη Παράδοση ορίζει πως τελείται μάχη τρανή στους ουρανούς! Ο Θεός των κεραυνών Perun τα βάζει με το Θεό του κάτω κόσμου Veles, ο οποίος συχνά λαμβάνει τη μορφή ενός τεράστιου ερπετού ή δράκου. Η αρχή της διαμάχης τους βρίσκεται στην κλοπή του γιου (ή της συζύγου ή των κοπαδιών) του Perun από το Veles. Αν και ο Veles μεταμορφώνεται κατά τη διάρκεια της μάχης σε διάφορα πλάσματα (ανθρώπους, άλλα ζώα και δέντρα), δεν καταφέρνει να τη σκαπουλάρει και σκοτώνεται τελετουργικά από τον Perun και όσα είχαν κλαπεί απελευθερώνονται με τη μορφή βροχής.

Βέβαια ο θάνατος του Veles δεν είναι κάτι μόνιμο. Έχοντας μεγάλη άνεση με τις μεταμορφώσεις και διαθέτοντας όλες τις πρωτόγονες και χαοτικές δυνάμεις του σύμπαντος, θα ανασυνταχθεί και όταν έρθει η ώρα του θα ξεπροβάλει πάλι από τη Γη διεκδικώντας την κυριαρχία των ουρανών και απειλώντας την συμπαντική τάξη. Έτσι κάπως ο κύκλος θα διαιωνίζεται και οι εποχές θα διαδέχονται η μια την άλλη. Στην κοσμοθέαση των Σλάβικων λαών αυτή δεν είναι μια μάχη καλού και κακού. Αλλά μια αναμέτρηση μεταξύ της Γης και του Νερού που αντιπροσωπεύονται από τον Veles και του Ουρανού και της φωτιάς τα οποία αντιπροσωπεύονται από τον Perun. Είναι περισσότερο ένας πρακτικός δυισμός που κάνει τον κόσμο να γυρίζει!

Η ημέρα των κεριών

Την παραμονή της Gromnitsa στη Λευκορωσία φτιάχνονται και ευλογούνται ειδικά τελετουργικά κεριά, κάτι σαν τις δικές μας λαμπάδες, τα οποία κρατούσαν για ένα έτος, από τον αρχηγό της οικογένειας. Ενώ σε κάποιες περιοχές της Ουκρανίας οι γυναίκες φτιάχνανε μικρότερα και λεπτότερα κεριά που τα ενώνανε ανά τρία, αφήνοντάς τα στην άκρη τους να ξεχωρίζουν, σαν μια τρίαινα. Τα συμπλέγματα αυτά κεριών συμβόλιζαν την ένωση των τριών κόσμων και το δέντρο της ζωής και τα διακοσμούσαν με κορδέλες.

Τα κεριά αυτά ευλογούνταν και μετά φτιάχνανε με τον καπνό από τη φλόγα τους σταυρούς στα κατώφλια και τους τοίχους των σπιτιών. Με τον καπνό του κεριού ευλογούνταν και τα μέλη της οικογένειας, καθώς και τα οικόσιτα ζώα. Καλός οιωνός ήταν αν η φλόγα του κεριού έμεινε άσβεστη μέχρι να φτάσει το κερί στο σπίτι. Στη συνέχεια φυλούσαν τα κεριά στο σπιτικό βωμό και τα ξανανάβανε όποτε υπήρχε ανάγκη για θεραπεία ή όποτε ξεσπούσε καταιγίδα και θέλαν να προστατέψουν το σπίτι από τους κεραυνούς.

Σε καμμιά περίπτωση τα κεριά Gromnitsa δε δανειζόταν σε κάποιον άλλον. Τα λιώματα από το κάψιμο των κεριών αυτών μπορούσαν να τοποθετηθούν σε ένα πουγκί και να φορεθούν στο λαιμό ως φυλαχτά. Αν κατά τη διάρκεια του τελετουργικού καψίματος του κεριού εκείνο ράγιζε, προβλεπόταν πολλές καταιγίδες την ερχόμενη άνοιξη και το καλοκαίρι.

Φωτιά και ύδωρ

Εκτός από τελετουργικά φωτιάς όμως έχουμε και τελετουργικά νερού! Σε κάποιες περιοχές της Ρωσίας, την παραμονή της της Gromnitsa μαζεύουν από τρία πηγάδια νερό το οποίο πιστεύεται πως έχει θεραπευτικές ιδιότητες είτε το πιούν είτε ραντιστούν με αυτό.

Φωτιά και νερό λοιπόν! Όπως σε μια καταιγίδα οι κεραυνοί συνδυάζονται με τη βροχή! Και τα δυο αποτελούν στοιχεία με έντονα καθαρτικές, θεραπευτικές και προστατευτικές ιδιότητες. Δυο στοιχεία με τα οποία συνδέεται άμεσα η Κέλτική Θεά Brigid, η οποία τιμάται στη γιορτή του Imbolc. Η Brigid, μοιράζεται την τιμή, κατά την περίοδο του Imbolc, με την Gailleach. Η Gailleach είναι μια γραία Θεά, που κυριαρχεί στους ανέμους και τον καιρό, προστάτιδα αρκετών άγριων ζώων και ιδιαιτέρως των λύκων! Εδώ να επισημάνουμε την ιδιαίτερη σχέση και του Veles με τους λύκους. H Gailleache, η κυρά του χειμώνα, αυτή με το πέπλο, θα παραχωρήσει τη θέση της στην Brigid και θα επιτραπεί στην άνοιξη να φέρει τις αλλαγές στον κόσμο. Αέναα εναλλασσόμενες κι αυτές, όπως οι δυο Σλάβικοι Θεοί, φροντίζουν, μέσω της αλλαγής, για τη διατήρηση της κοσμικής τάξης.

Καιρικές προβλέψεις

Υπάρχει ένας θρύλος για τη μέρα του Imbolc, πως αν ξημερώσει καλή μέρα, ο χειμώνας θα παραταθεί για 6 βδομάδες. Αυτό γιατί η Gailleach χρειάζεται το καλό καιρό για να βγει να μαζέψει ξύλα για το τζάκι της. Αν έχει άσχημο καιρό, τότε ο χειμώνας θα λήξει σύντομα, μιας και εκείνη δε νιώθει την ανάγκη να προμηθευτεί άλλα ξύλα. Παρόμοιες παραδόσεις για την πρόβλεψη του καιρού έχουμε και στις βόρειες περιοχές της Αμερικής, όπου εκείνη η μέρα ονομάζεται Grounghod Day (ημέρα της Μαρμότας) και υπάρχει ανάλογη παράδοση σχετική με τη συμπεριφορά του ζώου αυτού. Αν η Μαρμότα δει τη σκιά της, εξαιτίας της καλοκαιρίας, ο χειμώνας θα διαρκέσει άλλες 6 βδομάδες. Αν όχι, λόγω συννεφιάς , τότε προμηνύεται σύντομα ο ερχομός της άνοιξης.

Παρατηρούμε πως στην γιορτή του Imbolc λαμβάνουν χώρα ανά τω κόσμο τελετές και επικρατούν παραδόσεις που αφορούν την πρόβλεψη του καιρού, τους κεραυνούς, τη φωτιά και τα κεριά, το νερό, τον καθαρισμό και τη θεραπεία, καθώς και την προστασία. Είναι επίσης ένα χρονικό σημείο όπου έντονες αλλαγές συμβαίνουν και νέες ισορροπίες εγκαθιδρύονται. Η Γριά Θεά δίνει τη θέση της στην Κόρη. Είτε ο Θεός του κάτω κόσμου επιστρέφει εκεί που ανήκει και αναλαμβάνει ο Θεός των ουρανών. Ο κεραυνός καθηλώνει το ερπετό, η τάξη επικρατεί του χάους.

Εμείς υποδεχόμαστε την άνοιξη με καθαρμούς και ευλογίες! Θα χαρούμε αν έχετε να μοιραστείτε μαζί μας έθιμα παραδοσιακά που πιστεύεται πως έχουν προχριστιανικές- παγανιστικές ρίζες και αφορούν αυτήν την εποχή του έτους!

Πηγές :

1. Augusta, Lady Gregory, trans. “The Lament of the Old Woman of Beara.” The Kiltartan Poetry Book. New York: G. Putnam’s Sons, 1919.
2. Augusta, Lady Gregory. “Part II Book IV: The Hunt of the Slieve Cuilinn.” Gods and Fighting Men. 1904. Accessed February 14, 2019. http://www.sacred-texts.com/neu/celt/gafm/gafm63.htm.
3. Mackenzie, Donald Alexander. “Beira, Queen of Winter.” Wonder Tales from Scottish Myth and Legend. 1914. Accessed February 14, 2019. http://www.sacred-texts.com/neu/celt/tsm/tsm04.htm.
4. Walter, Philippe. Mythologie chrétienne
5. Nora Chadwick, The Celts (Penguin, 1970) p. 181.
6. Séamas Ó Catháin, Festival of Brigit 1995