Χτύπα Ξύλο αλλά γιατί;

Όλοι μας έχουμε ακούσει την φράση «χτύπα ξύλο» όταν πει κάποιος κάτι αρνητικό και πίσω από αυτό συνήθως κρύβεται η πεποίθηση πως χτυπώντας το ξύλο, δένεις τα λόγια ή τα  γειώνεις ή τα σταματάς από το να πάρουν μορφή αποτρέποντας έτσι την υλοποίηση τους.

Με αφορμή μια εικόνα που κυκλοφορούσε σχετικά με την παράδοση αυτή και τα πνεύματα των δέντρων, και μια συζήτηση για το κατά πόσο υπάρχουν πηγές πως οι δρυάδες ή αλλά πνεύματα που κατοικούσαν στα δέντρα απέτρεπαν έναν θάνατο ή άλλη συμφορά, αν υπήρχαν επικλήσεις ή λόγια ειδικά, αποφάσισα να ψάξω να δω τι θα μπορούσα να βρω.

Πώς προέκυψε η συνήθεια αυτή και είναι μόνο ελληνική;

Το πώς προέκυψε η συνήθεια αυτή και αν είναι μόνο ελληνική το απαντάμε με λίγη έρευνα γιατί δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία ιστορικά να μάς δώσουν σαφείς απαντήσεις. Ο βρετανός μελετητής παραδόσεων και μύθων, Steve Roud, μέσα από το βιβλίο του «The Lore of the Playground» (2010) μάς λέει για ένα παιδικό παιχνίδι που έχει ρίζες μέχρι τον 17^ο αιώνα, το «Tiggy Touchwood». Σε αυτό τα παιδιά πρέπει να πιάσουν ξύλο – είτε αυτό είναι δέντρο, είτε ένα τραπέζι, κάτι σταθερό πάντως όχι ένα ξύλινο κουτάλι – και έτσι να εξασφαλίσουν πως είναι προστατευμένοι από το να χάσουν.

Μοιάζει με αρκετά παιχνίδια που έχουν το «σπίτι» για ασφάλεια και τον στόχο που πρέπει να φτάσουν και ίσως είναι το αποτέλεσμα από προηγούμενους μύθους και παραδόσεις που υπήρχαν στην Βρετανία αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Και έτσι φεύγουμε από την ιστορική έρευνα καθώς δεν συναντώνται παλιότερες αναφορές της φράσης και πάμε στον κόσμο της Παράδοσης και της Λαογραφίας.

Τι λέει η Παράδοση λοιπόν;

Ας κοιτάξουμε στο τι λέει η Παράδοση λοιπόν μέσα από διάφορα πρίσματα. Ξεκινώντας με την πιο διάσημη εκδοχή, θα ταξιδέψουμε στους Κέλτες και τους Δρυίδες. Πιστεύεται πως ο χτύπος του ξύλου των δέντρων και κυρίως στον κορμό, αφύπνιζε τα Πνεύματα αυτών και παρείχαν προστασία στους ταξιδιώτες. Από την άλλη, οι Χριστιανοί είχαν συνδέσει το χτύπημα του ξύλου με τους χτύπους του ξύλου στον Σταυρό της Σταύρωσης.

Έτσι, διάφοροι λαοί ανέπτυξαν διάφορους μύθους και όταν χτυπάμε το ξύλο ανάλογα της χώρας που βρισκόμαστε, αλλάζει σημασία. Αν πάτε στην Σερβία και ακούσετε κάτι θετικό μην ξαφνιαστείτε αν ο ομιλητής σας αρχίσει να χτυπάει το ξύλο λέγοντας μετά da kucnem u drvo / да куцнем у дрво (“χτυπώ το ξύλο”), ενώ αν πάτε στην Αίγυπτο μπορεί να δείτε να κρατάνε το ξύλο όσο λένε κάτι θετικό. Όμως δεν είναι σε όλες τις χώρες μόνο για τα θετικά λόγια η πράξη με το ξύλο, το ξέρουμε και στην Ελλάδα αλλά και στην Βουλγαρία ενώ στην Τουρκία αν ακούσουν κάποια αρνητική ιστορία πρώτα θα τρίψουν το λοβό τους και μετά θα χτυπήσουν 2 φορές που είναι μια επίκληση χωρίς λόγια με την σημασία της, «Θέε μου σώσε με από το να μου συμβεί κάτι τέτοιο».

Σίγουρα, βλέπουμε πώς έχει να κάνει με πράξη προστασίας είτε για ευλογία – ενίσχυση του λόγου ή για αποτροπή εκδήλωσης και θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως στα παιχνίδια που το ξύλο λειτουργεί ως ασπίδα ή σπίτι ή ασφάλεια έχει τις ρίζες του εκεί αλλά πόσα στοιχεία υπάρχουν πράγματι για να το υποστηρίξουν;

Για το μόνο πράγμα που μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι πως η συνήθεια αυτή υπάρχει σε πολλούς λαούς και για αιώνες, οι πραγματικές ρίζες όμως της συνήθειας αυτής χάνονται στον χρόνο.

Άρα αφού δεν ξέρουμε τις ρίζες, να σταματήσουμε να το κάνουμε; Όχι. Παραδόσεις και ιστορίες δημιουργούνται καθημερινά, κάποιες θα επιβιώσουν στους αιώνες, κάποιες θα γίνουν μύθοι και κάποιες θα ξεχαστούν τελείως. Ίσως αυτό που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να τα «αρχαιοποιούμε» όλα. Ίσως αυτό που χρειάζεται είναι να βρούμε τις ενέργειες του Σήμερα και να χορέψουμε μαζί τους ενώ παράλληλα ψάχνουμε το χθες και το αύριο αντί να σταματάμε ό,τι κάνουμε ψάχνοντας μόνο στα χρονοντούλαπα και απορρίπτοντας κάθε τι νέο.

Τι θα επιλέξεις εσύ αναγνώστη, αυτό το ξέρεις μόνο εσύ.

Πηγές:

• The Lore of the Playground: One hundred years of children’s games, rhymes and traditions
• Why do people knock on wood for luck? By EVAN ANDREWS, History.com
• Christ Meets Culture: The influence of Sociocultural Factors on Translation of Gospel in Brazil. Wipf & Sock. ISBN978-1-7252-7460-0.