Walpurgisnacht η νύχτα πριν την Πρωτομαγιά

Στον αντίποδα του Samhain και της παραμονής του, που κάποιοι γιορτάζουν το Halloween, βρίσκεται το Beltain (Beltane/Bealteine) και φυσικά η Walpurgisnacht η νύχτα πριν την Πρωτομαγιά, δηλαδή η νύχτα της Αγ. Βαλπουργίας. Τα δύο αυτά ορόσημα χρονικά σημεία, τοποθετημένα αντίκρυ στον τροχό του έτους, αποτελούν δύο  μεγάλες χρονικές πύλες. Η πρώτη, η νύχτα των νεκρών μας οδηγεί από το φωτεινό μισό του έτους προς το σκοτεινό μισό. Η δεύτερη, η νύχτα του έρωτα και της ιερής ένωσης, μας οδηγεί από το σκοτεινό μισό του έτους πίσω στο φωτεινό μισό.

Γιατί είναι όμως τόσο διαδεδομένη στη μαγική κοινότητα μια γιορτή προς τιμήν μιας χριστιανής Αγίας; Όπως πολύ συχνά συμβαίνει, γιορτές, ήθη και έθιμα της προχριστιανικής εποχής διαφόρων περιοχών ενσωματώθηκαν στις ανάγκες της νέας θρησκείας και συνέχισαν να εκφράζονται μέσα από τη νέα πραγματικότητα, παραμορφωμένα και αλλοτριωμένα. Η γιορτή της γονιμότητας, του έρωτα, των λουλουδιών και της αρχής του καλοκαιριού, η οποία γιορταζόταν για πολύ καιρό πριν την εδραίωση του χριστιανισμού με ξέφρενες γιορτές έπρεπε να χωρέσει στις νέες επιταγές.

Ποια ήταν η Αγ.Βαλπούργα;

Τότε αγιοποιήθηκε λοιπόν, κατά τον 8^ο κ.χ. , η Walpurga. Η Βρετάνη καλόγρια και ιεραπόστολος που στάλθηκε στη Γερμανία για να εκχριστιανίσει τους Σάξονες. Και η αλήθεια είναι πως το έκανε με πολύ ζήλο και μεγάλη επιτυχία. Τόσο πολύ συνδέθηκε το όνομά της με την απώθηση των μαγισσών και την προστασία από τη μαγγανεία, που τελικά καθιερώθηκε ως προστάτιδα κατά της μαγείας.

Η ίδια ήταν θεραπεύτρια, είχε μελετήσει ιατρική της εποχής της και είχε βοηθήσει αρκετό κόσμο. Ενώ από τον τάφο της υποστηρίζεται πως αναβλύζει θεραπευτικό ιερό λάδι. Αν κάπου εδώ έχετε μπερδευτεί λίγο, δεν σας αδικώ καθόλου. Πολύ συχνά όταν δύο κόσμοι, δύο κοινωνίες, δύο θρησκείες, δύο πολιτισμοί έρχονται σε επαφή λαμβάνουν χώρα περίεργες ζυμώσεις. Αν η επαφή αυτή γίνει ομαλά τότε η ενσωμάτωση γίνεται αυθόρμητα, αν όχι τότε ακολουθεί ενσωμάτωση μετ’ επιβολής και διαστρέβλωση.

Όμως επειδή η σχέση ενσωμάτωσης είναι αμφίδρομη θα δούμε πως κάποιες απεικονίσεις της πολέμιας της μαγείας και του παγανισμού την πλαισιώνουν με ένα ή περισσότερα από τα εξής σύμβολα. Την ανέμη, τα δημητριακά και τα σκυλιά. Τι σχέση μπορεί να έχει μια Αγία με αυτά τα κατεξοχήν παγανιστικά σύμβολα; Τα δημητριακά ήταν ανέκαθεν παγανιστικό σύμβολό για γονιμότητα και καλή σοδειά. Τα σκυλιά και όχι οι γάτες ήταν τα συνηθέστερα ζώα συνοδείας Γερμανικών Θεαίνων. Και τέλος η ανέμη και γενικότερα τα σύνεργα επεξεργασίας υφαντικών ινών ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τη μαγεία και την μαντεία.

Τα έθιμα της πιο μαγικής νύχτας της άνοιξης

Όσο ο εκχριστιανισμός επιβαλλόταν σταδιακά σε όλη την Ευρώπη τόσο μεγάλωνε η ανάγκη των παγανιστών να τελούν τα μυστήριά τους κρυφά. Λέγεται πώς την νύχτα της παραμονής της Πρωτομαγιάς, οι μάγισσες της περιοχής της σημερινής Γερμανίας συγκεντρώνονταν στα ψηλά βουνά Brocken πετώντας με τις σκούπες τους, και κάναν τις τελετές τους στην ψηλότερη κορυφή Harz Mountain. Όσοι φοβόντουσαν τις μάγισσες και τις παγανιστικές τους τελετές επικαλούνταν τη νύχτα εκείνη τη βοήθεια της Αγ. Βαλπούργας για να προστατευτούν από τα μάγια τους.

«Η σύναξη των μαγισσών λαμβάνει χώρα την πρώτη νύχτα του Μάη…Ανεβαίνουν στο Blocksberg την πρώτη του Μάη και για δώδεκα μέρες χορεύουν για να διώξουν το χιόνι του χειμώνα. Τότε ξεκινά η άνοιξη…Τότε μοιάζουν σαν Θεές, σαν ξωτικές κόρες.» Jacob Grimm.

Στην Βαβαρία διασώζεται το έθιμο να ντύνονται μάγισσες και δαίμονες και να πετούν πυροτεχνήματα στον νυχτερινό ουρανό εκείνη τη νύχτα. Δυνατή μουσική και χορός επιστρατεύονται για να τρομάξουν τα κακόβουλα πνεύματα και να τα διώξουν μακριά.

Στην Τσεχία φτιάχνουν ένα μεγάλο ξύλινο ομοίωμα μάγισσας και το καίνε σε μια μεγάλη υπαίθρια φωτιά. Σε κάποιες χώρες φυλάσσουν το δέντρο που στολίζουν στο χειμερινό ηλιοστάσιο και το καίνε τη νύχτα αυτή. Σε κάποιες άλλες περιοχές μαζεύουν λουλούδια πριν χαράξει πρωτομαγιά και τα κρεμούν στις πόρτες των σπιτιών τους για να εξασφαλίσουν προστασία από τα κακόβουλα πνεύματα.

Όλα αυτά τα έθιμα για ξορκισμό των μη επιθυμητών πνευμάτων έχουν τις ρίζες τους σε παλιά έθιμα, όμως με μια πολύ σημαντική διαφορά. Οι άνθρωποι παλιά ζούσαν μια πραγματικότητα συνυφασμένη με τον αόρατο κόσμο. Γνώριζαν πως οι κάτοικοι του αλλόκοσμου είναι διαφορετικοί από τα ανθρώπινα πλάσματα. Έχουν άλλες συνήθειες και άλλη ηθική. Και όπως όλα τα πλάσματα χρειάζεται να τα σεβόμαστε.

Η σχέση με τον Αλλόκοσμο

Οι παλιοί άνθρωποι δε φοβόντουσαν το αόρατο, ένοιωθαν σεβασμό γι’ αυτό. Αλληλοεπιδρούσαν μαζί του δίνοντας και λαμβάνοντας επιδιώκοντας μια αρμονική συνύπαρξη. Γνώριζαν πότε τα πνεύματα του τόπου θέλαν εξευμενισμό και πότε θέλαν απλά να μάθουν τα όριά τους. Γνώριζαν πότε να τα καλοδεχτούν και πότε να προστατευτούν από αυτά και να τα διώξουν. Είχαν λοιπόν έθιμα και τελετές για να έλκουν τα πνεύματα που ήταν βοηθητικά προς την κοινότητα και άλλα που απωθούσαν εκείνα που ήταν επιζήμια. Πάντα όμως με σεβασμό. 

Και αυτή είναι η διαφορά με την εξέλιξή αυτών των εθίμων. Γιατί μετά τον εκχριστιανισμό τα έθιμά αυτά πέρασαν στη συνείδηση των ανθρώπων ως πράξεις για να διώχνουν όλα τα πνεύματα , μιας  και όλα ήταν «σατανικά». Στις μέρες μας πολλοί βρίσκουν την ευκαιρία μέσα από τη συμμετοχή στα έθιμα αυτά να γιορτάσουν και να μασκαρευτούν χωρίς να βιώνουν κάποιο βαθύτερο νόημα πίσω από τα δρώμενα. Περίπου όπως γίνεται και στον εορτασμό του Halloween.

Για να εξασφαλίσουν την εύνοια των πνευμάτων της Γης, οι αγρότες παλαιότερα αφήναν έξω από τα σπίτια και στα χωράφια φέτες ψωμί με βούτυρο και μέλι. Τα κουδούνια ευλογούνταν και κρεμιόντουσαν στον λαιμό των ζωντανών των κοπαδιών. Ενώ για να εξασφαλιστεί η καλή υγεία των κοπαδιών ανάβαν μεγάλες φωτιές στους τριγύρω λόφους και οδηγούσαν τα κοπάδια να περάσουν μεταξύ δύο φωτιών.

Η σπιτονοικοκυρά πηδούσε τελετουργικά πάνω από την σκούπα της και οι παλιές σκούπες παραδίδονταν στις φλόγες. Μεγάλα αχυρένια ανδρείκελα καίγονταν σε υπαίθριες φωτιές για να καούν μαζί τους όλες οι αρρώστιες του χειμώνα και όλα τα δυσλειτουργικά κομμάτια της κοινότητας. Και αυτό ίσως μας θυμίζει το έθιμο του Wicker man.

Τελικά, η Walpurgisnacht η νύχτα πριν την Πρωτομαγιά, συνεχίζει να είναι μια γιορτή γονιμότητας, μια γιορτή υποδοχής του καλοκαιριού και μια γιορτή για τη σεξουαλικότητα και τη μαγεία, μέσα από ένα πέπλο εκχριστιανισμού και μετά από ένα δεύτερο πέπλο νεοπαγανισμού! Ναι, οι καιροί αλλάζουν και τα αρχέτυπα αναπροσαρμόζονται και τα σύμβολα κρύβονται παντού. Και, ναι, οι αόρατοι κάτοικοι του Αλλόκοσμου μας χαμογελούν σκανταλιάρικα!

Πηγές:

• Scott E. Hendrix, Uchenna Okeja (2018). The World’s Greatest Religious Leaders: How Religious Figures Helped Shape World History. ABC-CLIO. p. 360. ISBN 9781440841385.
• Frazer, James G. (1961). The New Golden Bough
• Noble, David F (23 January 2013). A World Without Women: The Christian Clerical Culture of Western Science
• Melton, J. Gordon (2011). Religious Celebrations.
• Williams, Victoria (21 November 2016). Celebrating Life Customs around the World.
• Naina Pottamkulam, Walpurgisnacht: The German Night of the Witches explained