Will-o’-the-wisp
Will-o’-the-wisp
Αν περιπλανιόσασταν μονάχος στην ερημιά, κοντά σε κάποιο έλος ή βάλτο, μια σκοτεινή νύχτα και κάποια στιγμή διακρίνατε ένα αιωρούμενο φως, κάτι σαν φλόγα που κρέμεται από το πουθενά, τι θα σκεφτόσασταν;
Αν είχατε επαρκές επιστημονικό υπόβαθρο ίσως σκεφτόσασταν πως αυτές οι αιωρούμενες φλόγες είναι αποτέλεσμα οξείδωσης αερίων (φωσφίνης , διφωσφάνης και μεθανίου) αποσύνθεσης οργανικής ύλης. Ή μπορεί να το αποδίδατε σε πιθανά φαινόμενα βιοφωταύγειας εντόμων ή μικροργανισμών του εδάφους. Χωρίς να αποκλίσουμε τις πυγολαμπίδες ή την αντανάκλαση του φωτός στα φτερά της λευκής κουκουβάγιας την ώρα που εκείνη διασχίζει τον ουρανό.
Αν ήσασταν γνώστης της τοπικής παράδοσης και λαογραφίας ίσως θα σκεφτόσασταν πως αυτά τα περίεργα φώτα ανήκουν σε κάποιο φάντασμα ή ξωτικό ή στοιχειακό πνεύμα. Και πιθανότατα θα ξέρατε πως τα ονομάζουμε Wills-o’-the wisp ή Ignis Fatuus. Αν πάλι ήσασταν μελετητής του παραφυσικού ίσως σκεφτόσασταν πως τα ονομάζουμε Ghost-lights ή και orbs.
Το φως των ξωτικών ανά τον κόσμο
Αυτά τα φωτεινά σημαδάκια στον αέρα φαίνεται να οδηγούν τον διαβάτη προς τα κάποια κατεύθυνση, χωρίς όμως να μπορεί ποτέ να τα αγγίξει ή να τα φτάσει. Γι’ αυτό στη λογοτεχνία ο όρος Will-o’-the-wisp χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει έναν άπιαστο στόχο, μια ελπίδα ή κάτι που κάποιος βρίσκει περίεργο ή αμαρτωλό-αναλόγως θρησκευτικού υπόβαθρου.
Τα περίφημα Jack-o’-laterns σχετίζονται άμεσα με αυτού του είδους τα παραφυσικά φώτα, τουλάχιστον στην αρχική μορφή του μύθου που τα περιβάλει. Σε πολλές ιστορίες της Ιρλανδίας, της Σκοτίας, της Αγγλίας, της Ουαλίας, της Νέας Γης και των Απαλαχίων υπάρχει ένας κεντρικός ήρωας εν ονόματι Will ή jack, ο οποίος καταδικάζεται να στοιχειώσει τα τοπικά έλη ή βάλτους με αυτά τα φωτάκια.
Στο Μεξικό κάποιοι τα λένε Brujas, δηλαδή μάγισσες, και όπως μπορείτε να φανταστείτε τα θεωρούν μάγισσες που μεταμορφώνονται σε αιωρούμενες φλόγες. Ενώ κάποιοι άλλοι τα λένε Luces del dinero, δηλαδή φώτα των χρημάτων, και υποτίθεται πως αποτελούν ένδειξη κρυμμένων θησαυρών, οι οποίοι μπορούν να βρεθούν μόνο με τη βοήθεια παιδιών.
Σε κάποιες περιοχές της Δυτικής Βεγγάλης και του Μπαγκλαντές τα φωτάκια αυτά θωρούνται ψυχές των νεκρών ψαράδων. Κάποιες φορές βοηθούν τους ψαράδες να βγουν από τα βαλτοτόπια και άλλες φορές τους παρασύρουν σε αυτά με αποτέλεσμα να πνιγούν.
Στην Ιαπωνία έχουμε παρόμοια φαινόμενα με ποικίλες ονομασίες, μια από τις οποίες είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα : Hitodama και σημαίνει ανθρώπινη ψυχή. Κάποιες φορές συνδέονται με νεκροταφεία, αλλά δεν περιορίζονται σε αυτά. Σε μια εκδοχή τους συνδέονται με τους Ιαπωνικούς δαίμονες, Kitsune. Συγκεκριμενα, όταν δύο Kitsune παντρεύονται παράγεται Kitsune-bi , δηλαδή αλεπού-φωτιά.
Στην Ιρλανδία, τη Δανία, τη Σκανδιναβία, την Εσθονία, τη Λιθουανία και τη Λετονία πιστεύεται πως τα φυλάσσουν θησαυρούς κρυμμένους βαθιά στο νερό, οι οποίοι μπορούν να παρθούν μόνο όσο αυτά είναι παρόντα. Συχνά επιστρατεύονται κόλπα και τεχνάσματα, όπως τη χρήση του χεριού του νεκρού, για να αποκαλυφθεί ο θησαυρός. Σε κάποιες από αυτές τις περιοχές πιστεύεται πως στην αρχή του Φθινοπώρου είναι η κατάλληλη εποχή για να ψάξει κάποιος για αυτού τους είδους τους θησαυρούς.
Σε πολλές ιστορίες του Ηνωμένου Βασιλείου εμφανίζονται will-o’-the-wisps και συνήθως έχουν κακόβουλο χαρακτήρα. Στην Ουαλία Θεωρούνται παραφυσικές φλόγες στα χέρια των Puca, κάποια σκανταλιάρικα αλλοκοσμικά πλάσματα που οδηγούν τους μοναχικούς διαβάτες μακριά από τα περπατημένα και ασφαλή μονοπάτια τις σκοτεινές νύχτες. Όταν ο άτυχος διαβάτης φτάσει ανάμεσα στους βάλτους, το φως σβήνει και συνήθως έχει τραγικό τέλος εκεί.
Τα Will-o’-the-wisps στην τέχνη
Στη λογοτεχνία και το σινεμά τα will-o’-the-wisps κάνουν πολύ συχνά την εμφάνισή τους. ¨Όπως για παράδειγμα στον «Άρχοντα των δαχτυλιδιών» του J.R. Tolkien αυτές οι μικρές αιωρούμενες φωτιές παρουσιάζονται στους Νεκρούς Βάλτους έξω από τη Mordor και προσπαθούν να οδηγήσουν τον Frodo και τον Samwise στο χαμό τους. Και πιθανότατα αυτό θα γινόταν αν δεν παρέμβαινε το Gollum που τους συμβούλεψε να μην ακολουθούν τα φώτα, γιατί διαφορετικά θα βρεθούν να κάνουν παρέα στους νεκρούς.
Στην ταινία Brave της Pixar/Disney είναι τα will-o’the-wisps που οδηγούν την ηρωίδα στο πεπρωμένο της κάθε φορά που χρειάζεται.
Ενώ στη μουσική τα will-o’-the-wisps δίνουν το παρόν από τα “Feux Follets” του Franz Liszt και το winderreise του Franz Schubert, ως το “Will-o-the-wisp” των Pet Shop Boys στο άλμπουμ “Hotspot” 2020.
Σε αυτήν την τράπουλα Ταρώ, στο χαρτί του Τρελού απεικονίζεται μια ταξιδεύτρια που ακολουθεί μαγνητισμένη τα Will-o’-the-wisps που της δείχνουν ένα δρόμο. Ποιός ξέρει αν είναι για καλό ή για κακό; Άλλωστε, ο δρόμος ενός ήρωα κρύβει πάντα κινδύνους και θησαυρούς. Και είναι η ψυχή του ήρωα αυτή που θα του υποδείξει τι να αποφύγει και τι να αγκαλιάσει. Πόσο να μείνει κάπου και πότε να φύγει. Ίσως τα Will-o’-the-wisps δείχνουν απλώς το δρόμο του πεπρωμένου του ταξιώτη. Το αν αυτός είναι καλός ή όχι είναι κάτι που υπόκεινται σε κρίσεις πέρα απο το ανθρώπινο καμμιά φορά.
Πηγές:
- Phipson, T. L. (October 1868). “Belgravia”. Vol. 6. London: Robson and Son.
- Trevelyan, Marie (1909). Folk-Lore and Folk-Stories of Wales. London.
- Jump up to:a b “Will-o’-the-wisp”. The American Heritage Dictionary of the English Language. Houghton Mifflin. 2007.
- Harper, Douglas. “Jack-o’-lantern (n.)”. Online Etymology Dictionary. Archived from the original on 2017-10-19.
- Wagner, Stephen. “Spooklights: Where to Find Them”. About.com. .
- “Ghost Lights and Orbs”. Moonslipper.com. Archived from the original on March 11, 2007.
- Brown, Jane K. (2020), “Irrlichtelieren”, Goethe Yearbook, 27: 337–344, doi:10.1353/gyr.2020.0017, S2CID 240765012
- 7. John Gregorson Campbell (1902). Witchcraft and Second Sight in the Highlands and Islands of Scotland. James MacLehose and Sons.
- John Gregorson Campbell (1900). Superstitions of the Highlands and Islands of Scotland. James MacLehose and Sons.
- Joris Roels & Willy Verstrae (2001). “Biological formation of volatile phosphorus compounds” (PDF). Bioresource Technology. 79 (3): 243–250. doi:10.1016/S0960-8524(01)00032-3. PMID 11499578. Archived from the original (PDF) on 2006-09-19
- Blesson, Louis (1832–1833). “Observations on the Ignis Fatuus, or Will-with-the-Wisp, Falling Stars, and Thunder Storms”. The Edinburgh New Philosophical Journal.
- Folklore of Guernsey by Marie de Garis
- William Grant Stewart (1823). The Popular Superstitions and Festive Amusements of the Highlanders of Scotland.
- Katharine Briggs (1976). An Encyclopedia of Fairies. Pantheon Books.
Αφήστε μια απάντηση