Ο John Barleycorn, ο Corn King, o Wicker man και ένα καρβέλι ψωμί
Ο John Barleycorn, ο Corn King, o Wicker man και ένα καρβέλι ψωμί
Τι σχέση μπορεί να έχουν μεταξύ τους ο John Barleycorn, ο Corn King, o Wicker man και ένα καρβέλι ψωμί; Στην ύπαιθρο τα φορτωμένα καρπούς στάχυα ξέρουν πως η ώρα που η λεπίδα του αγρότη θα δώσει ένα τέλος στη ζωή τους στο χωράφι έφτασε. Μια διαφορετική τύχη ανοίγεται μπροστά τους. Κάποια θα γίνουν αλεύρι και θρεπτικά λαχταριστά αρτοσκευάσματα για το καθημερινό τραπέζι των ανθρώπων. Κάποια θα περάσουν τη διαδικασία της απόσταξης για να γίνουν αλκοολούχα ποτά για τις χαρές και τις λύπες των ανθρώπων. Και τέλος κάποια θα ταΐσουν τα ζώα των αγροτών.
ο John του κριθαριού
Στην αγγλική λαογραφία, ο John Barleycorn είναι μια προσωποποίηση για το πνεύμα των σιτηρών, που μεγαλώνουν υγιή και μεστώνουν χρυσαφιά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Μετά το πέρας του Θερινού Ηλιοστασίου συλλέγονται και στη συνέχεια μεταποιούνται σε μπύρα και ουίσκι. Ο χαρακτήρας του ήρωα αντέχει σε όλα τα είδη της κακομεταχείρισης, τα περισσότερα από τα οποία αντιστοιχούν στον κύκλο ζωής του κριθαριού. Από το φύτεμα και την καλλιέργεια, τη συγκομιδή και τέλος τη μεταμόρφωση σε τροφή και ποτό.
Κάποιες γραπτές εκτελέσεις του τραγουδιού «John Barleycorn» χρονολογούνται από τη βασιλεία της Βασίλισσας Ελισάβετ Α’, αλλά υπάρχουν στοιχεία πως τραγουδιόταν για πολλά χρόνια πριν από αυτό. Περισσότερο γνωστό σε μάς έγινε από τη σχετικά πρόσφατη εκτέλεση του από το συγκρότημα Traffic το 1970 με τον τίτλο «John Barleycorn must die».
Ο Βασιλιάς του Καλαμποκιού και ο Wicker man
Στο «The Golden Bough», ο Sir James Frazer αναφέρει τον John Barleycorn ως απόδειξη ότι υπήρχε κάποτε μια ειδωλολατρική λατρεία στην Αγγλία που λάτρευε έναν θεό της βλάστησης, ο οποίος θυσιάστηκε για να φέρει τη γονιμότητα στα χωράφια. Είναι πολύ πιθανό ότι η φιγούρα του John Barleycorn να είναι μια λαϊκή μνήμη του «The Corn King». Σύμφωνα με την αρχαία τελετουργική πρακτική, επιλεγόταν από τους θεούς ένας άνδρας, τον οποίο τιμούσαν ως Βασιλιά για έναν ολόκληρο χρόνο (μερικές φορές και για έναν επταετή κύκλο), αντιμετωπιζόταν με σεβασμό και γευόταν κάθε πολυτέλεια.
Όταν έληγε η θητεία του ως Βασιλιάς, θυσιαζόταν και το τεμαχισμένο σώμα του σκορπιζόταν στα χωράφια για να εξασφαλιστεί μια εύφορη συγκομιδή. Το αίμα του θεωρούνταν ιερό. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το σώμα και το αίμα του Βασιλιά καταναλωνόταν τελετουργικά τότε από τους ανθρώπους για να απορροφήσουν την υπερφυσική ταυτότητα και δύναμη του.
Αυτό παραπέμπει στη σχετική ιστορία του Wicker Man. Ρωμαίοι ιστορικοί και άλλοι έχουν επιβεβαιώσει την πρακτική της ανθρώπινης θυσίας από τους Δρυίδες στην πρώιμη Βρετανία. Μεταξύ των πιο διάσημων από αυτές τις παραδόσεις είναι αυτή του “Wicker Man“. Πρόκειται για μια τεράστια κατασκευή από πλεγμένα κλαδιά φουντουκιάς και ιτιάς, ουσιαστικά ένα κομμάτι τεράστιου μεγέθους καλαθιού, σε σχήμα ανθρώπινης μορφής. Στο εσωτερικό αυτής της κατασκευής υπήρχαν πολλά διαμερίσματα στα οποία τοποθετούνταν οι προσφορές. Αυτές μπορεί να περιλάμβαναν καλαμπόκι, φρούτα και λαχανικά, ζώα και -σε κεντρικό σημείο- μια ανθρώπινη θυσία. Σύμφωνα με τους Ρωμαίους ιστορικούς, η θυσία δεν ήταν πλέον οι πρόθυμοι Ιεροί Βασιλιάδες των προηγούμενων χρόνων αλλά άτομα που είχαν επιλεγεί ως προσφορές αντίθετα με τη θέλησή τους – ακόμη και παιδιά.
Η θυσία του John Barleycorn
Αν ακολουθήσετε τη ροή των στίχων του τραγουδιού, θα δείτε πώς ξεκινά με το όργωμα, τη σπορά και το σβάρνισμα του χωραφιού. Στη συνέχεια ακολουθεί η σπορά με τον «σπόρο του βασιλιά» – που μπορεί να ληφθεί ως σπόροι καλαμποκιού αλλά και ως σπέρμα. Και το χωράφι μπορεί να σημαίνει τη γη, το χώμα και τη μήτρα της Γης.
«There were three men come out of the west their fortunes for to try And these three men made a solemn vow John Barleycorn should die. They ploughed, they sowed, they harrowed him in, throw’d clods all on his head And these three men made a solemn vow John Barleycorn was dead. They let him lie for a very long time till the rain from heaven did fall»
Στη δεύτερη στροφή, ο μικρός Sir John σηκώνει το κεφάλι του, το πρώτο πράσινο του καλαμποκιού ξεπροβάλει από την επιφάνεια της γης. Οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι υπάρχει ελπίδα, υπάρχει επιστροφή, η τροφή ίσως αυξηθεί αυτή τη φορά και δεν θα λιμοκτονήσει ο κόσμος. Στο τέλος του στίχου ο μικρός Sir John μεγαλώνει μια γενειάδα, εμφανίζεται η φούντα του καλαμποκιού. Ο μικρός ήρωας ανδρώνεται.
«And little Sir John he throw’d up his head and he so amazed them all. They let him lie till the long midsummer, till he looked all pale and wan, Then little Sir John grow’d a long, long beard and so became a man.»
Στην τρίτη στροφή, λαμβάνει χώρα η συγκομιδή. Το καλαμπόκι κόβεται, αφυδατώνεται και αποθηκεύεται στο καλάθι για να μεταφερθεί στον αχυρώνα.
«They hired the men with the scythe so sharp to cut him down at the knee, rolled him and tied him around by the waist, served him most barbarously. They hired the men with sharp pitchforks and they pierced him to the heart. But the loader he served him far worse than that for he bound him to the cart.»
Στην τέταρτη στροφή κυλούν το καροτσάκι γύρω από το χωράφι. Μια πράξη που εκτός των άλλων αποτελεί και ως ένα τελετουργικό περπάτημα του χωραφιού που τους έδωσε το σιτάρι που περίμεναν, μια τιμή για τη Γη. Το καλαμπόκι χτυπιέται με κλαδιά «βγάζοντας το δέρμα από τα οστά» και τέλος ο μύλος αλέθει το καλαμπόκι μεταξύ των μεγάλων μυλόπετρων.
«They wheeled him around and around of the field till they came upon a barn, And these three men made a solemn mow of poor John Barleycorn. They hired the men with the crab tree sticks and they beat him skin from bone. But the miller he served him far worse than that for he ground between two stones.»
Στην τελευταία στροφή παρασκευάζεται η μπύρα, το καλαμπόκι μετατρέπεται από ένα φυτό σε ένα ποτό που δίνει υγεία. Έτσι, το τραγούδι αφορά την καλλιέργεια του καλαμποκιού, τη συγκομιδή και την παραγωγή μπύρας.
«There’s little Sir John in the nut brown bowl and brandy in the cask. And little Sir John in the nut brown bowl proved the stronger man at last. For the huntsman he can’t hunt the fox nor so loudly blow his horn, And the tinker he can’t mend his kettles nor his pots without a little drop of John Barleycorn.»
Corn Dolls και το καρβέλι του Lammas
Το καλαμπόκι και το κριθάρι λοιπόν περιγράφονται σαν να ήταν ανθρώπινοι χαρακτήρες, και στις αρχαίες ημέρες θα ήταν ο «βασιλιάς». Ανθρωποθυσίες γίνονταν σε διάφορες χώρες. Η ανθρώπινη ζωή ήταν το πιο πολύτιμο δώρο που θα μπορούσε να δοθεί στους θεούς, ενώ η μαγική αξία του αίματος είναι ευρέως γνωστή.
Υπάρχει μια παραδοσιακή πρακτική που συνεχίζεται μέχρι σήμερα σε ορισμένα μέρη της αγροτικής Αγγλίας, η οποία περιλαμβάνει την Παρασκευή « glory dolls» ή «corn dolls». Πρόκειται για μικρά ανδρείκελα υφασμένα από καλαμπόκι δεμένα με κόκκινες κορδέλες που κρεμιούνται στις πόρτες του σπιτιού μετά τη Συγκομιδή. Παραμένουν εκεί έως το όργωμα της επόμενης άνοιξης, όποτε και θάβονται στη γη για να εξασφαλιστεί η επιτυχία της νέας σποράς.
Είναι κοινώς αποδεκτό μεταξύ ανθρωπολόγων και λαογράφων ότι αυτή η πρακτική ξεκινά από τις παλιές μέρες που θα είχε προσφερθεί μια πραγματική ανθρώπινη θυσία – η κόκκινη κορδέλα είναι συμβολική του χυμένου αίματος και το σώμα θαμμένο ως προσφορά στη γη και εγγυάται τη συνεχή γονιμότητα της γης.
Παραδοσιακά αυτήν την ημέρα προσφέρεται ένα καρβέλι ψωμί ως ο πρώτος καρπός της συγκομιδής. Στις παλιές μέρες, όταν το ψωμί ήταν πραγματικά ο καρπός της συγκομιδής -αφού οργωνόταν η γη, γινόταν η σπορά και ποτιζόταν το χώμα – η κατασκευή του ψωμιού του Lammas έβριθε μυστικιστικούς συμβολισμούς. Ο αρτοποιός και όσοι το έτρωγαν βίωναν έντονα τη σχέση τους με τη Μητέρα Γη. Μια σχέση όχι με λόγια αλλά βασισμένη στη συνειδητή αλληλεπίδραση. Αρκετά διαφορετικό από την αγορά ενός καρβελιού από το ράφι αρτοποιείου!
Η εσωτερική σημασία της θυσίας
Αυτός ο κύκλος θανάτου και αναγέννησης ήταν τεράστιας συμβολικής και πρακτικής σημασίας για τους αγροτικούς προγόνους μας. Ας μην ξεχνάμε πως εξαρτιόταν εξ ολοκλήρου από την ποιότητα και την αφθονία των καλλιεργειών τους για επιβίωση. Η σχέση μεταξύ του θεού του Ήλιου και της θεάς της Γης ήταν απόλυτη στον αρχαίο κελτικό πολιτισμό.
Αυτή η ουσιαστική σχέση μεταξύ του θεού και της θεάς ήταν ένα στοιχείο της αρχαίας ειδωλολατρικής πρακτικής που χρονολογείται από την προϊστορία. Όμως οι μύθοι δεν ήταν απλώς διδαχτικές ιστορίες, ήταν η βάση τελετουργιών που θεωρούνταν ότι συνδέουν τη μοίρα των ανθρώπων που τις τελούσαν με τις θεϊκές δυνάμεις που επικαλούνταν. Ο ίδιος ο Θεός ήταν η θυσία και κατεβαίνοντας στο σκοτάδι, ανασταινόταν ξανά για να καταστήσει ξανά γόνιμη τη γη.
Ο βασικός μύθος του Θεού του Ήλιου που θυσιάζεται είναι ένα θεμελιώδες μοτίβο κοινό σε πολλές μυθολογίες κυρίως της μέσης και εγγύς ανατολής. Ο τάφος του Θυσιαστικού Θεού είναι παράλληλα η μήτρα της Μητέρας Θεάς από την οποία αναγεννιέται. Με την προσωποποίηση και την εφαρμογή αυτών των μυθικών τελετών, η τύχη του λαού συνδεόταν με τη δύναμη των θεών που επικαλούταν σε αυτές τις τελετές. Οι άνθρωποι διατηρούσαν την ελπίδα τους και συντονιζόταν με τους αμείλικτους κύκλους του χρόνου.
Πολλές οι Παραδόσεις και πολλοί οι μύθοι γύρω από τις γιορτές. Ο John Barleycorn, ο Corn King, o Wicker man και ένα καρβέλι ψωμί βρήκαν τη σύνδεση μεταξύ τους! Και καθώς ο τροχός του έτους κυλά, θα ανακαλύπτουμε μαζί και άλλες συνδέσεις μεταξύ πολύ γοητευτικών μύθων και τοπικών παραδόσεων πολλών χωρών! Δεν έχετε παρά να παρακολουθείτε τα άρθρα μας! Θα χαρούμε ιδιαιτέρως να σχολιάσετε, ώστε να ανταλλάξουμε γνώσεις και απόψεις!
Πηγές:
- Routledge, 2002, doi:10.4324/9781315860947.
- Anglo-Saxon Books, 2010.
- An Ancient Mystery Uncovered”
- του Sir James Frazer Primitive and Occidental Mythology του Joseph Campbell.
- της Kathleen Herbert
:
Αφήστε μια απάντηση